Türkiye Selçuklularında bazı sünnî tasavvuf hareketleri

Bu makalede, özellikle XIII. yy.ın başlarından itibaren Moğol istilâsı önünden kaçan şeyh ve dervişlerin, siyasî ve iktisadî bakımdan tek huzurlu ve sığınılacak ülke konumundaki Anado- lu'ya gelip yerleşerek, dinî-tasavvufî faaliyetlerini hızla yaymaya başlamaları, ağırlıklı olarak da Mevlevî, Rifâî ve Kâzerûnî tarikatları üzerinde durulmuştur. Bilhassa o dönemin Anado- lu'suna, hatta sonraki asırlara, her yönüyle damgasını vuran Mevlâna ve Mevlevîlik konusuna daha fazla önem verilmiştir. Çünkü o dönemde Selçuklu sultanları ve diğer devlet adamlarının ekserisiyle, henüz adlarına kurulmuş birer tarikatları olmasa da Konya'da bulunan veya bura- ya gelip giden Sadreddin Konevî, Fahreddin Irâkî, Yunus Emre vb. pek çok mutasavvıf ile çeşitli münasebetleri görülen Mevlâna; her bakımdan devrinin mihverini teşkil etmiştir. Buna bağlı olarak, Türkiye Selçukluları zamanındaki Sünnî Tasavvuf hareketlerinin genel görüntü- sünü tamamlamak üzere, Mevlâna ve Mevlevîliğin; Rifâîlerden Kâzerûnîlere ve zaman zaman nüfuz mücadelesine girişmek durumunda kaldığı Ahilere varıncaya kadar birçok tasavvufî zümreyle münasebetleri, bu ilişkilerin neticeleri ve birbirleriyle etkileşimleri ana hatlarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır. In this article, especially it have been studied that from beginning of XIII. century, sheik and dervish escaping from Mongol invasion had lived in Anatolia where only country refuge for them in peace as political and economic that they spreaded religion-mystical activities fastly, heavly on Mevlevi, Rifai and Kazeruni sects. Particularly, to Anatolia of this era, even subse- quent era, Mevlana and Mevlevilik that all aspect had marked has been underlined. Because Mevlana interacting with Seljuk sultans and most other politicians of his era such as Sadred- din Konevi, Fahreddin Iraki, Yunus Emre etc. although not been established in the names of sects many sufi, in Konya or going in or going out had marked his era from all aspects. Accordingly, in order to complet the general aspect of activity of sunni mystical in the period of Turkey Seljuks from Rifais to Kazerunis to Ahis they had to sometime struggle for influence, we have tried to put forth briefly the relations with a lot of mystical groups, the results of these relations and in teractions with each other.