Âşıklık Geleneklerinde Saz

Âşıklık geleneklerinde “saz çalma”nın yeri ve önemi büyüktür. Başlı başına bir gelenek olan “sazçalma”dan başka, âşıklık geleneklerini oluşturan doğmaca söyleme / atışma, bade içme / rüya motifi, ustaçırakilişkisi, âşık tarzı halk hikâyeciliği, muamma ve deyiştirme / atıştırmada da sazın yaygın olarak kullanıldığı,bu geleneklerin içinde benzer ve farklı işlevler yüklendiği görülmektedir.Hikmet Dizdaroğlu, Ahmet Talat Onay, M. Öcal Oğuz gibi araştırmacılar, âşık tarzı şiirlerin tür ve şekillerininbelirlenmesinde “saz havaları” ve “âşık makamları” adı verilen ezgilerin önemine değinmişlerdir. Sazınâşıklık gelenekleri içindeki yeri ve işlevleri konusunda ise müstakil çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.Sazın “tedavi etme”, “iyi ruhları çağırma / kötü ruhları kovma”, “ulularla haberleşme”, “ilhamı kuvvetlendirme”,“sözü daha etkili kılma”, “doğmaca söylerken âşıklara düşünme imkânı verme”, “dinleyicileri hazırlama”,“şiirin ölçüsünü ve türünü belirleme”, “bade içen âşık adayını rüyadan uyandırma ve dilinin çözülmesinisağlama” gibi işlevleri olduğu tespit edilmektedir. Bu işlevler yanında “âşıklık simgesi”, “velîlik simgesi” ve“ululuk simgesi” kabul edilmesi de “âşığın dert ortağı” olan sazın kutlu sayılmasını sağlamıştır.Makalede, sazın âşıklık geleneklerindeki yeri ve işlevleri üzerine bir değerlendirme yapılması amaçlanmaktadır.