The Discovery of Eleutherna: from the Formation of the Modern Cretan State to Humfry Payne's Excavations (1899–1929)

Located in west-central Crete, the ancient city of Eleutherna attracted considerable scholarly interest at the end of the nineteenth and the early twentieth centuries. Drawing on largely unpublished archival information, this paper sheds light on the first archaeological explorations of the site, describing their aims, scope, vicissitudes, and results. Emphasis is given on the plans that the Italian School of Archaeology at Athens developed for Eleutherna and the excavations conducted there, first by the local ephor, E. Petrulakis, and then by the British School at Athens. The 'discovery of Eleutherna' is assessed with reference to the shifting scholarly agenda of Cretan archaeology in that period and its relation to major developments in the island's political history. /// Η Ελεύθερνα, μια αρχαία πόλη ευρισκόμενη στο κεντρικό προς δυτικό τμήμα της Κρήτης, προσήλκυσε το έντονο ενδιαφέρον των αρχαιολόγων κατά τα τέλη του 19ου και τον πρώιμο 20ο αιώνα. Αντλώντας πληροφορίες από αδημοσίευτο κυρίως, αρχειακό υλικό, η παρούσα μελέτη επιχειρεί μια ανασύνθεση των πρώτων αρχαιολογικών ερευνών στην αρχαία πόλη, εξετάζοντας τα κίνητρα και τους στόχους τους αλλά και τις δυσκολίες και τα αποτελέσματα τους. Έμφαση δίδεται στα σχέδια της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών για την Ελεύθερνα, αλλά και στις ανασκαφές που διενέργησαν στη θέση πρώτα ο τοπικός έφορος αρχαιοτήτων, Ε. Πετρουλάκις, και αργότερα η Βρετανική Σχολή Αθηνών. Η «ανακάλυψη της Ελεύθερνας» εξετάζεται σε σχέση με τις μεταβαλλόμενες ερευνητικές προτεραιότητες της κρητικής αρχαιολογίας της περιόδου αλλά και σημαντικές αλλαγές στην πολιτική ιστορία του νησιού.