Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî'nin Tiryâkî Mehmed Paşa Kütüphanesi'ne Şiiri
Bunlar arasında bir cildi Revan Odası'na teslim edilen ve dördü satılan toplam beş cilt Kur'àn-г Kerîm ile iki cilt Епат-г Şerîf ve bir cilt de Dela'ilü'l-Hayrat bulunmaktadır.4 Defterde listelenen Tiryakı Mehmed Paşa'ya ait 2115 cilt kitabın 660 cildinin yanına yazılmış not...
Gespeichert in:
| Veröffentlicht in: | Zemin : Edebiyat dil ve kültür araştırmaları = Literature language and cultural studies 2024-06 (7), p.146-155 |
|---|---|
| 1. Verfasser: | |
| Format: | Artikel |
| Sprache: | tur |
| Online-Zugang: | Volltext |
| Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
| container_end_page | 155 |
|---|---|
| container_issue | 7 |
| container_start_page | 146 |
| container_title | Zemin : Edebiyat dil ve kültür araştırmaları = Literature language and cultural studies |
| container_volume | |
| creator | Aynur, Hatice |
| description | Bunlar arasında bir cildi Revan Odası'na teslim edilen ve dördü satılan toplam beş cilt Kur'àn-г Kerîm ile iki cilt Епат-г Şerîf ve bir cilt de Dela'ilü'l-Hayrat bulunmaktadır.4 Defterde listelenen Tiryakı Mehmed Paşa'ya ait 2115 cilt kitabın 660 cildinin yanına yazılmış notlardan bu kitapların hicri 1162 senesinde I. MahmÛd'un emriyle Fatih Kütüphanesi'ne baǧışlandıǧı ortaya çıkar: "Sultân Mehmed Kütüb-hânesine fî Ca sene 1162 (Nisan-Mayıs 1749)." Ayrıca, I. MahmÛd'un Fatih Kütüphanesi'ne yaptıǧı baǧıştan bir gün önce listede kayıtlı kitapların 68'ini Ayasofya Kütüphanesi'ne gönderdiǧi de anlaşılır.5 Yukarıdaki bilgiler ışıǧında Tiryakı Mehmed Paşa'nın yaşadıǧı yüzyılın Osmanii seçkinleri, mesela Şehid Alî Paşa (ö. 1716), Damad Ibrâhîm Paşa (ö. 1730), Hacı Beşîr Aǧa (ö. 1746), Hekimoǧlu Alî Paşa (ö. 1758), Râgıb Paşa (ö. 1763) gibi bir kitap koleksiyoneri olduǧu kesinleşmektedir.6 Mehmed Paşa'nın koleksiyonunu bir bina yaptırarak kendi kütüphanesinde muhafaza etmeyi planladıǧına dair ilk bilgilere bunun için kaleme alınmış tarih manzumeleri aracılıǧıyla ulaşabilmekteyiz. Bu konuda tespit edebildiǧim ilk manzume yukarıda belirtildiǧi gibi şair Nevres-i Kadîme aittir.7 Bunun yanında Nevres'in Dîvan inda paşanın vezir olarak atanması (1159/1746), kütüphanesi (1160/1747) ve sebili (1160/1747) hakkında yazdıǧı üç tarih manzumesi daha bulunmaktadır.8 Nevres, sebilin yapımına düşürdüǧü tarihte paşanın, sebilin yanı sıra kütüphane ve medrese de yaptırdıǧını vurgular. Son zamanlarda yaptıǧım araştırmalar sırasında Tiryakı Mehmed Paşa'nın mimari programı için Halil Paşazade Feyzî'nin yazdıǧı tarih manzumelerine ulaştım.9 Feyzî'nin şimdilik tek nüshası olan Dîvânçe sinàe yer alan dört tarih manzumesinin konuları Nevres'in şiirlerine benzemektedir. O da paşanın sadarete atanmasına, medresesine, kütüphanesi ve mektebine tarih düşürmüştür.10 Nevres'ten farklı olarak Feyzi medrese ve mekteb hakkında da tarih manzumesi kaleme alırken sebil için şiir yazmamıştır.11 Bu yazıda Feyzî'nin hayat hikâyesine temas edildikten sonra kütüphane için yazdıǧı tarih manzumesinin metnine yer verilip içeriǧi deǧerlendirilecek ve Tiryakı Mehmed Paşa'nın kütüphanesi hakkında güncel bilgilere temas edilecektir. Bu da sarayın merkeziyle yakın ilişkileri olmadıǧını gösterir.15 Feyzî'nin Mehmed Paşa'yla ilişkisi hakkında elimizde yeterli veri olmamakla birlikte paşanın sadarete atanmasına ve yaptırmayı planladıǧı binalara şiir yazması o dönemde onun çevresinde olduǧuna işaret eder. Hatta Mehme |
| doi_str_mv | 10.5281/zenodo.12518751 |
| format | Article |
| fullrecord | <record><control><sourceid>proquest</sourceid><recordid>TN_cdi_proquest_journals_3090679505</recordid><sourceformat>XML</sourceformat><sourcesystem>PC</sourcesystem><sourcerecordid>3090679505</sourcerecordid><originalsourceid>FETCH-proquest_journals_30906795053</originalsourceid><addsrcrecordid>eNqNjLFOwzAURS0EEhV0ZrXE0CnlOcZ1wgiiQkJFDNkrQx7Ka6lT7GRoPgakLmwRH9DN9L_wwMDIdK50jw5jZwLGKs3ERYe2LuuxSJXItBIHbJDmGSQCQBzGrZVO9KWWx2zo_QIAZConGtSANQ9hmzxhGfqSX5Pj92HXhN26Mhb591f4JBuxJPtMvDCOKj4ztmtX6OmKT3HThX5ko1OQ24TtMvR8htUKS_5o9h_mb83TKCb370SOTtnRi3n1OPzlCTuf3hY3d8na1W8t-ma-qFtn4zWXkMNE5wqU_J_1AwXyXG4</addsrcrecordid><sourcetype>Aggregation Database</sourcetype><iscdi>true</iscdi><recordtype>article</recordtype><pqid>3090679505</pqid></control><display><type>article</type><title>Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî'nin Tiryâkî Mehmed Paşa Kütüphanesi'ne Şiiri</title><source>Elektronische Zeitschriftenbibliothek - Frei zugängliche E-Journals</source><source>ProQuest One Literature</source><source>ProQuest Central UK/Ireland</source><source>ProQuest Central</source><creator>Aynur, Hatice</creator><creatorcontrib>Aynur, Hatice</creatorcontrib><description>Bunlar arasında bir cildi Revan Odası'na teslim edilen ve dördü satılan toplam beş cilt Kur'àn-г Kerîm ile iki cilt Епат-г Şerîf ve bir cilt de Dela'ilü'l-Hayrat bulunmaktadır.4 Defterde listelenen Tiryakı Mehmed Paşa'ya ait 2115 cilt kitabın 660 cildinin yanına yazılmış notlardan bu kitapların hicri 1162 senesinde I. MahmÛd'un emriyle Fatih Kütüphanesi'ne baǧışlandıǧı ortaya çıkar: "Sultân Mehmed Kütüb-hânesine fî Ca sene 1162 (Nisan-Mayıs 1749)." Ayrıca, I. MahmÛd'un Fatih Kütüphanesi'ne yaptıǧı baǧıştan bir gün önce listede kayıtlı kitapların 68'ini Ayasofya Kütüphanesi'ne gönderdiǧi de anlaşılır.5 Yukarıdaki bilgiler ışıǧında Tiryakı Mehmed Paşa'nın yaşadıǧı yüzyılın Osmanii seçkinleri, mesela Şehid Alî Paşa (ö. 1716), Damad Ibrâhîm Paşa (ö. 1730), Hacı Beşîr Aǧa (ö. 1746), Hekimoǧlu Alî Paşa (ö. 1758), Râgıb Paşa (ö. 1763) gibi bir kitap koleksiyoneri olduǧu kesinleşmektedir.6 Mehmed Paşa'nın koleksiyonunu bir bina yaptırarak kendi kütüphanesinde muhafaza etmeyi planladıǧına dair ilk bilgilere bunun için kaleme alınmış tarih manzumeleri aracılıǧıyla ulaşabilmekteyiz. Bu konuda tespit edebildiǧim ilk manzume yukarıda belirtildiǧi gibi şair Nevres-i Kadîme aittir.7 Bunun yanında Nevres'in Dîvan inda paşanın vezir olarak atanması (1159/1746), kütüphanesi (1160/1747) ve sebili (1160/1747) hakkında yazdıǧı üç tarih manzumesi daha bulunmaktadır.8 Nevres, sebilin yapımına düşürdüǧü tarihte paşanın, sebilin yanı sıra kütüphane ve medrese de yaptırdıǧını vurgular. Son zamanlarda yaptıǧım araştırmalar sırasında Tiryakı Mehmed Paşa'nın mimari programı için Halil Paşazade Feyzî'nin yazdıǧı tarih manzumelerine ulaştım.9 Feyzî'nin şimdilik tek nüshası olan Dîvânçe sinàe yer alan dört tarih manzumesinin konuları Nevres'in şiirlerine benzemektedir. O da paşanın sadarete atanmasına, medresesine, kütüphanesi ve mektebine tarih düşürmüştür.10 Nevres'ten farklı olarak Feyzi medrese ve mekteb hakkında da tarih manzumesi kaleme alırken sebil için şiir yazmamıştır.11 Bu yazıda Feyzî'nin hayat hikâyesine temas edildikten sonra kütüphane için yazdıǧı tarih manzumesinin metnine yer verilip içeriǧi deǧerlendirilecek ve Tiryakı Mehmed Paşa'nın kütüphanesi hakkında güncel bilgilere temas edilecektir. Bu da sarayın merkeziyle yakın ilişkileri olmadıǧını gösterir.15 Feyzî'nin Mehmed Paşa'yla ilişkisi hakkında elimizde yeterli veri olmamakla birlikte paşanın sadarete atanmasına ve yaptırmayı planladıǧı binalara şiir yazması o dönemde onun çevresinde olduǧuna işaret eder. Hatta Mehmed Paşa, Feyzî'nin en çok şiir yazdıǧı kişiler arasındadır. Çünkü paşa azledildikten sonra yerine sadrazamlık makamına atanan Seyyid Abdullah Paşa'ya (ö. 1761) tebrik için kaside ve tarih manzumesi yazmıştır.16 Feyzî'nin tarih manzumesi, bu tarz şiirlerde olduǧu gibi kıt'a nazım biçiminde yazılmış olup Nevres'in manzumesinden bir fazla olarak, toplam on iki beyittir : Tārīh-i Beray-ı Kütübhâne Mehemmed Paşa (Fā'ilātūn) Fe'ilatün Fe'ilâtün Fe'ilatün Fe'ilün 1 Zıll-ı Haķ hažret-i sultān-i cihān Mahmūd Hān /Ki şehinşâh-ı eķālim ü memālik-ārā (Allahın gölgesi, dünyanın sultanı MahmÛd Han hazretleri, iklimlerin (yedi iklimin yani bütün dünyanın) şahı ve ülkelerin süsüdür,17) 2 Devlet и saltanatın Hažret-i Haķ da'im idüp /Eyleye zat-ı şerifini hatadan ihfia (Allah devlet ve saltanatını sürekli edip onun şerefli şahsını hatalardan sakınsın,) 3 Olan ol pâdişehe şimdi vezir-i a1zām /A'ni şâhib-himem ü cüdMehemmed Paşa (Padişaha şimdi vezirazam olan yani himmet ve cömertlik sahibi Mehmed Paşadır,) 4 Kıldı mi'mâr-ı kefi-i mekremeti bu resme/Ţarh-ile böyle kitab-hāne-ipākize binā ([Mehmed Paşa'nın] cömertliǧinin elinin mimarı bu tarzda düzenleme yaparak güzel bir kütüphane binası yaptı,) 5 Zihi bünyâd-ı şerefi-bahş zihi hayr-ı celil /Ki ider mürde-dil [ü] müşkili hall ü ihya ([O] ne güzel şeref bahşeden, ne güzel büyük bir hayırdır ki ölü gönüllüleri diriltir, zorlukları halleder,) 6 Cây-ıfiażl и edeb üfien ü 'ulūm и 'irjan /Mevżi'-i pāk u mahall-ifierah-i rūh-efizā (Burası fazilet, edep, fen, ilimler ve irfan yeri olup temizlerin mekânı ve ruhun ferahlıǧını artıran bir mahaldir,) 7 Kütüb-i enfüse-i nādireden memlūdur / Cevher-ipāk ile birgenc-i defindir gūyā (İçi az bulunan nefis kitaplarla doludur, sanki halis mücevherle gömülü olan bir hazinedir). 8 Ne sa 'âdet bu ki her kim gele şâhib-hayra /İstifâde ide itdikçe aıja hayr du 'ā (Bu öyle bir mutluluktur ki her kim [buraya] gelse, yararlandıkça ona [yaptırana] hayır dualar eder.) 9 Ţarh и resmini görenler dedi istihsānen / Zîb и zlbende ne hoş cây-ı binâ-yı vālā ([Kütüphane binasının] dış tasarımı ve iç düzenini görenler beǧenerek şöyle dedi:</description><identifier>ISSN: 2757-7473</identifier><identifier>EISSN: 2980-1001</identifier><identifier>DOI: 10.5281/zenodo.12518751</identifier><language>tur</language><publisher>İstanbul: Dergah Publishing</publisher><ispartof>Zemin : Edebiyat dil ve kültür araştırmaları = Literature language and cultural studies, 2024-06 (7), p.146-155</ispartof><rights>2024. This work is published under https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ (the “License”). Notwithstanding the ProQuest Terms and Conditions, you may use this content in accordance with the terms of the License.</rights><oa>free_for_read</oa><woscitedreferencessubscribed>false</woscitedreferencessubscribed></display><links><openurl>$$Topenurl_article</openurl><openurlfulltext>$$Topenurlfull_article</openurlfulltext><thumbnail>$$Tsyndetics_thumb_exl</thumbnail><linktopdf>$$Uhttps://www.proquest.com/docview/3090679505/fulltextPDF?pq-origsite=primo$$EPDF$$P50$$Gproquest$$Hfree_for_read</linktopdf><linktohtml>$$Uhttps://www.proquest.com/docview/3090679505?pq-origsite=primo$$EHTML$$P50$$Gproquest$$Hfree_for_read</linktohtml><link.rule.ids>315,781,785,21393,27929,27930,33749,43810,62666,62667,62682,64390,64394,72474,74201,74307</link.rule.ids></links><search><creatorcontrib>Aynur, Hatice</creatorcontrib><title>Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî'nin Tiryâkî Mehmed Paşa Kütüphanesi'ne Şiiri</title><title>Zemin : Edebiyat dil ve kültür araştırmaları = Literature language and cultural studies</title><description>Bunlar arasında bir cildi Revan Odası'na teslim edilen ve dördü satılan toplam beş cilt Kur'àn-г Kerîm ile iki cilt Епат-г Şerîf ve bir cilt de Dela'ilü'l-Hayrat bulunmaktadır.4 Defterde listelenen Tiryakı Mehmed Paşa'ya ait 2115 cilt kitabın 660 cildinin yanına yazılmış notlardan bu kitapların hicri 1162 senesinde I. MahmÛd'un emriyle Fatih Kütüphanesi'ne baǧışlandıǧı ortaya çıkar: "Sultân Mehmed Kütüb-hânesine fî Ca sene 1162 (Nisan-Mayıs 1749)." Ayrıca, I. MahmÛd'un Fatih Kütüphanesi'ne yaptıǧı baǧıştan bir gün önce listede kayıtlı kitapların 68'ini Ayasofya Kütüphanesi'ne gönderdiǧi de anlaşılır.5 Yukarıdaki bilgiler ışıǧında Tiryakı Mehmed Paşa'nın yaşadıǧı yüzyılın Osmanii seçkinleri, mesela Şehid Alî Paşa (ö. 1716), Damad Ibrâhîm Paşa (ö. 1730), Hacı Beşîr Aǧa (ö. 1746), Hekimoǧlu Alî Paşa (ö. 1758), Râgıb Paşa (ö. 1763) gibi bir kitap koleksiyoneri olduǧu kesinleşmektedir.6 Mehmed Paşa'nın koleksiyonunu bir bina yaptırarak kendi kütüphanesinde muhafaza etmeyi planladıǧına dair ilk bilgilere bunun için kaleme alınmış tarih manzumeleri aracılıǧıyla ulaşabilmekteyiz. Bu konuda tespit edebildiǧim ilk manzume yukarıda belirtildiǧi gibi şair Nevres-i Kadîme aittir.7 Bunun yanında Nevres'in Dîvan inda paşanın vezir olarak atanması (1159/1746), kütüphanesi (1160/1747) ve sebili (1160/1747) hakkında yazdıǧı üç tarih manzumesi daha bulunmaktadır.8 Nevres, sebilin yapımına düşürdüǧü tarihte paşanın, sebilin yanı sıra kütüphane ve medrese de yaptırdıǧını vurgular. Son zamanlarda yaptıǧım araştırmalar sırasında Tiryakı Mehmed Paşa'nın mimari programı için Halil Paşazade Feyzî'nin yazdıǧı tarih manzumelerine ulaştım.9 Feyzî'nin şimdilik tek nüshası olan Dîvânçe sinàe yer alan dört tarih manzumesinin konuları Nevres'in şiirlerine benzemektedir. O da paşanın sadarete atanmasına, medresesine, kütüphanesi ve mektebine tarih düşürmüştür.10 Nevres'ten farklı olarak Feyzi medrese ve mekteb hakkında da tarih manzumesi kaleme alırken sebil için şiir yazmamıştır.11 Bu yazıda Feyzî'nin hayat hikâyesine temas edildikten sonra kütüphane için yazdıǧı tarih manzumesinin metnine yer verilip içeriǧi deǧerlendirilecek ve Tiryakı Mehmed Paşa'nın kütüphanesi hakkında güncel bilgilere temas edilecektir. Bu da sarayın merkeziyle yakın ilişkileri olmadıǧını gösterir.15 Feyzî'nin Mehmed Paşa'yla ilişkisi hakkında elimizde yeterli veri olmamakla birlikte paşanın sadarete atanmasına ve yaptırmayı planladıǧı binalara şiir yazması o dönemde onun çevresinde olduǧuna işaret eder. Hatta Mehmed Paşa, Feyzî'nin en çok şiir yazdıǧı kişiler arasındadır. Çünkü paşa azledildikten sonra yerine sadrazamlık makamına atanan Seyyid Abdullah Paşa'ya (ö. 1761) tebrik için kaside ve tarih manzumesi yazmıştır.16 Feyzî'nin tarih manzumesi, bu tarz şiirlerde olduǧu gibi kıt'a nazım biçiminde yazılmış olup Nevres'in manzumesinden bir fazla olarak, toplam on iki beyittir : Tārīh-i Beray-ı Kütübhâne Mehemmed Paşa (Fā'ilātūn) Fe'ilatün Fe'ilâtün Fe'ilatün Fe'ilün 1 Zıll-ı Haķ hažret-i sultān-i cihān Mahmūd Hān /Ki şehinşâh-ı eķālim ü memālik-ārā (Allahın gölgesi, dünyanın sultanı MahmÛd Han hazretleri, iklimlerin (yedi iklimin yani bütün dünyanın) şahı ve ülkelerin süsüdür,17) 2 Devlet и saltanatın Hažret-i Haķ da'im idüp /Eyleye zat-ı şerifini hatadan ihfia (Allah devlet ve saltanatını sürekli edip onun şerefli şahsını hatalardan sakınsın,) 3 Olan ol pâdişehe şimdi vezir-i a1zām /A'ni şâhib-himem ü cüdMehemmed Paşa (Padişaha şimdi vezirazam olan yani himmet ve cömertlik sahibi Mehmed Paşadır,) 4 Kıldı mi'mâr-ı kefi-i mekremeti bu resme/Ţarh-ile böyle kitab-hāne-ipākize binā ([Mehmed Paşa'nın] cömertliǧinin elinin mimarı bu tarzda düzenleme yaparak güzel bir kütüphane binası yaptı,) 5 Zihi bünyâd-ı şerefi-bahş zihi hayr-ı celil /Ki ider mürde-dil [ü] müşkili hall ü ihya ([O] ne güzel şeref bahşeden, ne güzel büyük bir hayırdır ki ölü gönüllüleri diriltir, zorlukları halleder,) 6 Cây-ıfiażl и edeb üfien ü 'ulūm и 'irjan /Mevżi'-i pāk u mahall-ifierah-i rūh-efizā (Burası fazilet, edep, fen, ilimler ve irfan yeri olup temizlerin mekânı ve ruhun ferahlıǧını artıran bir mahaldir,) 7 Kütüb-i enfüse-i nādireden memlūdur / Cevher-ipāk ile birgenc-i defindir gūyā (İçi az bulunan nefis kitaplarla doludur, sanki halis mücevherle gömülü olan bir hazinedir). 8 Ne sa 'âdet bu ki her kim gele şâhib-hayra /İstifâde ide itdikçe aıja hayr du 'ā (Bu öyle bir mutluluktur ki her kim [buraya] gelse, yararlandıkça ona [yaptırana] hayır dualar eder.) 9 Ţarh и resmini görenler dedi istihsānen / Zîb и zlbende ne hoş cây-ı binâ-yı vālā ([Kütüphane binasının] dış tasarımı ve iç düzenini görenler beǧenerek şöyle dedi:</description><issn>2757-7473</issn><issn>2980-1001</issn><fulltext>true</fulltext><rsrctype>article</rsrctype><creationdate>2024</creationdate><recordtype>article</recordtype><sourceid>ABUWG</sourceid><sourceid>AFKRA</sourceid><sourceid>AIMQZ</sourceid><sourceid>AZQEC</sourceid><sourceid>BENPR</sourceid><sourceid>CCPQU</sourceid><sourceid>DWQXO</sourceid><recordid>eNqNjLFOwzAURS0EEhV0ZrXE0CnlOcZ1wgiiQkJFDNkrQx7Ka6lT7GRoPgakLmwRH9DN9L_wwMDIdK50jw5jZwLGKs3ERYe2LuuxSJXItBIHbJDmGSQCQBzGrZVO9KWWx2zo_QIAZConGtSANQ9hmzxhGfqSX5Pj92HXhN26Mhb591f4JBuxJPtMvDCOKj4ztmtX6OmKT3HThX5ko1OQ24TtMvR8htUKS_5o9h_mb83TKCb370SOTtnRi3n1OPzlCTuf3hY3d8na1W8t-ma-qFtn4zWXkMNE5wqU_J_1AwXyXG4</recordid><startdate>20240601</startdate><enddate>20240601</enddate><creator>Aynur, Hatice</creator><general>Dergah Publishing</general><scope>ABUWG</scope><scope>AFKRA</scope><scope>AIMQZ</scope><scope>AZQEC</scope><scope>BENPR</scope><scope>CCPQU</scope><scope>DWQXO</scope><scope>LIQON</scope><scope>PIMPY</scope><scope>PQEST</scope><scope>PQQKQ</scope><scope>PQUKI</scope><scope>PRINS</scope></search><sort><creationdate>20240601</creationdate><title>Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî'nin Tiryâkî Mehmed Paşa Kütüphanesi'ne Şiiri</title><author>Aynur, Hatice</author></sort><facets><frbrtype>5</frbrtype><frbrgroupid>cdi_FETCH-proquest_journals_30906795053</frbrgroupid><rsrctype>articles</rsrctype><prefilter>articles</prefilter><language>tur</language><creationdate>2024</creationdate><toplevel>online_resources</toplevel><creatorcontrib>Aynur, Hatice</creatorcontrib><collection>ProQuest Central (Alumni Edition)</collection><collection>ProQuest Central UK/Ireland</collection><collection>ProQuest One Literature</collection><collection>ProQuest Central Essentials</collection><collection>ProQuest Central</collection><collection>ProQuest One Community College</collection><collection>ProQuest Central Korea</collection><collection>ProQuest One Literature - U.S. Customers Only</collection><collection>Publicly Available Content Database</collection><collection>ProQuest One Academic Eastern Edition (DO NOT USE)</collection><collection>ProQuest One Academic</collection><collection>ProQuest One Academic UKI Edition</collection><collection>ProQuest Central China</collection><jtitle>Zemin : Edebiyat dil ve kültür araştırmaları = Literature language and cultural studies</jtitle></facets><delivery><delcategory>Remote Search Resource</delcategory><fulltext>fulltext</fulltext></delivery><addata><au>Aynur, Hatice</au><format>journal</format><genre>article</genre><ristype>JOUR</ristype><atitle>Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî'nin Tiryâkî Mehmed Paşa Kütüphanesi'ne Şiiri</atitle><jtitle>Zemin : Edebiyat dil ve kültür araştırmaları = Literature language and cultural studies</jtitle><date>2024-06-01</date><risdate>2024</risdate><issue>7</issue><spage>146</spage><epage>155</epage><pages>146-155</pages><issn>2757-7473</issn><eissn>2980-1001</eissn><abstract>Bunlar arasında bir cildi Revan Odası'na teslim edilen ve dördü satılan toplam beş cilt Kur'àn-г Kerîm ile iki cilt Епат-г Şerîf ve bir cilt de Dela'ilü'l-Hayrat bulunmaktadır.4 Defterde listelenen Tiryakı Mehmed Paşa'ya ait 2115 cilt kitabın 660 cildinin yanına yazılmış notlardan bu kitapların hicri 1162 senesinde I. MahmÛd'un emriyle Fatih Kütüphanesi'ne baǧışlandıǧı ortaya çıkar: "Sultân Mehmed Kütüb-hânesine fî Ca sene 1162 (Nisan-Mayıs 1749)." Ayrıca, I. MahmÛd'un Fatih Kütüphanesi'ne yaptıǧı baǧıştan bir gün önce listede kayıtlı kitapların 68'ini Ayasofya Kütüphanesi'ne gönderdiǧi de anlaşılır.5 Yukarıdaki bilgiler ışıǧında Tiryakı Mehmed Paşa'nın yaşadıǧı yüzyılın Osmanii seçkinleri, mesela Şehid Alî Paşa (ö. 1716), Damad Ibrâhîm Paşa (ö. 1730), Hacı Beşîr Aǧa (ö. 1746), Hekimoǧlu Alî Paşa (ö. 1758), Râgıb Paşa (ö. 1763) gibi bir kitap koleksiyoneri olduǧu kesinleşmektedir.6 Mehmed Paşa'nın koleksiyonunu bir bina yaptırarak kendi kütüphanesinde muhafaza etmeyi planladıǧına dair ilk bilgilere bunun için kaleme alınmış tarih manzumeleri aracılıǧıyla ulaşabilmekteyiz. Bu konuda tespit edebildiǧim ilk manzume yukarıda belirtildiǧi gibi şair Nevres-i Kadîme aittir.7 Bunun yanında Nevres'in Dîvan inda paşanın vezir olarak atanması (1159/1746), kütüphanesi (1160/1747) ve sebili (1160/1747) hakkında yazdıǧı üç tarih manzumesi daha bulunmaktadır.8 Nevres, sebilin yapımına düşürdüǧü tarihte paşanın, sebilin yanı sıra kütüphane ve medrese de yaptırdıǧını vurgular. Son zamanlarda yaptıǧım araştırmalar sırasında Tiryakı Mehmed Paşa'nın mimari programı için Halil Paşazade Feyzî'nin yazdıǧı tarih manzumelerine ulaştım.9 Feyzî'nin şimdilik tek nüshası olan Dîvânçe sinàe yer alan dört tarih manzumesinin konuları Nevres'in şiirlerine benzemektedir. O da paşanın sadarete atanmasına, medresesine, kütüphanesi ve mektebine tarih düşürmüştür.10 Nevres'ten farklı olarak Feyzi medrese ve mekteb hakkında da tarih manzumesi kaleme alırken sebil için şiir yazmamıştır.11 Bu yazıda Feyzî'nin hayat hikâyesine temas edildikten sonra kütüphane için yazdıǧı tarih manzumesinin metnine yer verilip içeriǧi deǧerlendirilecek ve Tiryakı Mehmed Paşa'nın kütüphanesi hakkında güncel bilgilere temas edilecektir. Bu da sarayın merkeziyle yakın ilişkileri olmadıǧını gösterir.15 Feyzî'nin Mehmed Paşa'yla ilişkisi hakkında elimizde yeterli veri olmamakla birlikte paşanın sadarete atanmasına ve yaptırmayı planladıǧı binalara şiir yazması o dönemde onun çevresinde olduǧuna işaret eder. Hatta Mehmed Paşa, Feyzî'nin en çok şiir yazdıǧı kişiler arasındadır. Çünkü paşa azledildikten sonra yerine sadrazamlık makamına atanan Seyyid Abdullah Paşa'ya (ö. 1761) tebrik için kaside ve tarih manzumesi yazmıştır.16 Feyzî'nin tarih manzumesi, bu tarz şiirlerde olduǧu gibi kıt'a nazım biçiminde yazılmış olup Nevres'in manzumesinden bir fazla olarak, toplam on iki beyittir : Tārīh-i Beray-ı Kütübhâne Mehemmed Paşa (Fā'ilātūn) Fe'ilatün Fe'ilâtün Fe'ilatün Fe'ilün 1 Zıll-ı Haķ hažret-i sultān-i cihān Mahmūd Hān /Ki şehinşâh-ı eķālim ü memālik-ārā (Allahın gölgesi, dünyanın sultanı MahmÛd Han hazretleri, iklimlerin (yedi iklimin yani bütün dünyanın) şahı ve ülkelerin süsüdür,17) 2 Devlet и saltanatın Hažret-i Haķ da'im idüp /Eyleye zat-ı şerifini hatadan ihfia (Allah devlet ve saltanatını sürekli edip onun şerefli şahsını hatalardan sakınsın,) 3 Olan ol pâdişehe şimdi vezir-i a1zām /A'ni şâhib-himem ü cüdMehemmed Paşa (Padişaha şimdi vezirazam olan yani himmet ve cömertlik sahibi Mehmed Paşadır,) 4 Kıldı mi'mâr-ı kefi-i mekremeti bu resme/Ţarh-ile böyle kitab-hāne-ipākize binā ([Mehmed Paşa'nın] cömertliǧinin elinin mimarı bu tarzda düzenleme yaparak güzel bir kütüphane binası yaptı,) 5 Zihi bünyâd-ı şerefi-bahş zihi hayr-ı celil /Ki ider mürde-dil [ü] müşkili hall ü ihya ([O] ne güzel şeref bahşeden, ne güzel büyük bir hayırdır ki ölü gönüllüleri diriltir, zorlukları halleder,) 6 Cây-ıfiażl и edeb üfien ü 'ulūm и 'irjan /Mevżi'-i pāk u mahall-ifierah-i rūh-efizā (Burası fazilet, edep, fen, ilimler ve irfan yeri olup temizlerin mekânı ve ruhun ferahlıǧını artıran bir mahaldir,) 7 Kütüb-i enfüse-i nādireden memlūdur / Cevher-ipāk ile birgenc-i defindir gūyā (İçi az bulunan nefis kitaplarla doludur, sanki halis mücevherle gömülü olan bir hazinedir). 8 Ne sa 'âdet bu ki her kim gele şâhib-hayra /İstifâde ide itdikçe aıja hayr du 'ā (Bu öyle bir mutluluktur ki her kim [buraya] gelse, yararlandıkça ona [yaptırana] hayır dualar eder.) 9 Ţarh и resmini görenler dedi istihsānen / Zîb и zlbende ne hoş cây-ı binâ-yı vālā ([Kütüphane binasının] dış tasarımı ve iç düzenini görenler beǧenerek şöyle dedi:</abstract><cop>İstanbul</cop><pub>Dergah Publishing</pub><doi>10.5281/zenodo.12518751</doi><oa>free_for_read</oa></addata></record> |
| fulltext | fulltext |
| identifier | ISSN: 2757-7473 |
| ispartof | Zemin : Edebiyat dil ve kültür araştırmaları = Literature language and cultural studies, 2024-06 (7), p.146-155 |
| issn | 2757-7473 2980-1001 |
| language | tur |
| recordid | cdi_proquest_journals_3090679505 |
| source | Elektronische Zeitschriftenbibliothek - Frei zugängliche E-Journals; ProQuest One Literature; ProQuest Central UK/Ireland; ProQuest Central |
| title | Nâ-bedîd Bir Kütüphane İçin İkinci Tarih Manzumesi: Feyzî'nin Tiryâkî Mehmed Paşa Kütüphanesi'ne Şiiri |
| url | https://sfx.bib-bvb.de/sfx_tum?ctx_ver=Z39.88-2004&ctx_enc=info:ofi/enc:UTF-8&ctx_tim=2024-12-15T13%3A25%3A18IST&url_ver=Z39.88-2004&url_ctx_fmt=infofi/fmt:kev:mtx:ctx&rfr_id=info:sid/primo.exlibrisgroup.com:primo3-Article-proquest&rft_val_fmt=info:ofi/fmt:kev:mtx:journal&rft.genre=article&rft.atitle=N%C3%A2-bed%C3%AEd%20Bir%20K%C3%BCt%C3%BCphane%20%C4%B0%C3%A7in%20%C4%B0kinci%20Tarih%20Manzumesi:%20Feyz%C3%AE'nin%20Tiry%C3%A2k%C3%AE%20Mehmed%20Pa%C5%9Fa%20K%C3%BCt%C3%BCphanesi'ne%20%C5%9Eiiri&rft.jtitle=Zemin%20:%20Edebiyat%20dil%20ve%20k%C3%BClt%C3%BCr%20ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1%20=%20Literature%20language%20and%20cultural%20studies&rft.au=Aynur,%20Hatice&rft.date=2024-06-01&rft.issue=7&rft.spage=146&rft.epage=155&rft.pages=146-155&rft.issn=2757-7473&rft.eissn=2980-1001&rft_id=info:doi/10.5281/zenodo.12518751&rft_dat=%3Cproquest%3E3090679505%3C/proquest%3E%3Curl%3E%3C/url%3E&disable_directlink=true&sfx.directlink=off&sfx.report_link=0&rft_id=info:oai/&rft_pqid=3090679505&rft_id=info:pmid/&rfr_iscdi=true |