Sovyet Rusya’da Balkan Çalışmaları Alanında Etkin Bir Kurum: Slav Çalışmaları Enstitüsü

Balkanlar ve bu bölgedeki halkların incelenme tarihi, Rus bilim tarihinde XIX. yüzyılın ortalarına rastlamaktadır. Bu döneme ait ilk çalışmalar, Balkan topraklarında görevli bulunan Rus diplomatlar ve devlet görevlileri tarafından gerçekleştirilmiştir. Daha çok sayısal veriler üzerinde duran, gelenek ve kültürel alandaki verilerin sınırlı olduğu bu çalışmaların temel özelliği Rusça literatürde “Slav Kardeşliği” olarak tanımlanan Panslavist ideolojiye hizmet etmeleridir. Rus bilim insanlarının bu alandaki çalışmaları Sovyetler Birliği döneminde Kurulan “Slav Çalışmaları Enstitüsü” ile akademik özelliğe dönüşebilmiştir. Ne yazık ki, Slav Çalışmaları Enstitüsü’nün çalışmaları, önceki dönem çalışmalarda olduğu gibi, daha çok Balkanlardaki Slav kökenli ve Hristiyan toplulukları üzerinde yoğunlaşmıştır. İki dönem arasındaki temel fark, Çarlık Rusya’sı döneminde baskın olan inanç faktörünün yerini Sovyet döneminde politik faktörün almış olmasıdır. Yeni dönemde de Balkan topraklarını yurt edinmiş Türk kökenli veya İslamiyet inancını benimsemiş halk ve topluluklar her zaman ikinci planda kalmış, onlar üzerine çok yönlü müstakil çalışmalar yapılmamıştır. Bu durum genel olarak Rusya’da Balkanlarla ilgili çalışmaların Slavistik adının gölgesinde kalmasına neden olmuş, Balkan araştırmaları ve bu alandaki her türlü etkinlik Slavistik kavramı içinde gösterilmiştir. Bu makalede Sovyet Rusya döneminde kurulan Slav Çalışmaları Enstitüsü’nün tarihsel süreci, yapısı ve Enstitü tarafından yayınlanan çalışmalar ve süreli yayınlar ele alınmaya çalışılacaktır.