XVIII. yüzyılın sonlarında bir muhallefâtın müsâdere süreci: Antalya sancağı mütesellimi Ebubekir Paşa

İktisâdî ve sosyal tarih çalışmalarında önemli bir kaynak olan muhallefât defterleri, mallarına devletçe el konulan kişilerin kayıtlarını ifade etmektedir. Bu defterler aynı zamanda taşra yönetim mekanizmasının yeni özneleri ve bunların devletle olan ilişkilerinin ortaya konulması açısından da önem arzetmektedir. Bu bağlamda Antalya a’yânı Ebubekir’e ait muhallefât kayıtları, yerel güçlerin servetlerinin boyutlarını göstermesi yanında dönemin devlet ve toplum ilişkileri hakkında da yeterli bir fikir vermektedir. Nitekim 16. yüzyılın sonlarından itibaren devletin taşradaki otoritesini tekrar sağlamaya çalışması ve 18. yüzyıla gelindiğinde hem vergi kaynaklarını hem de reâyâyı korumak kaygısıyla bu gruba geniş yetkiler tanıması, onları taşra yönetiminde ön plana çıkarmıştır. Bilhâssa 18. yüzyılın sonlarında Osmanlı-Rus ve Osmanlı-Avusturya savaşlarının da etkisiyle devletin içinde bulunduğu karışık dönem -a’yân zümresinin suistimallerine rağmen- yerel güçlerin hem mâlî hem de askerî desteğine ihtiyaç duyulması, onlara eski idârî ve malî haklarını geri kazanmalarının yolunu tekrar açmıştır. Bu bağlamda Antalya sancağının yerel seçkinlerinden biri olan Ebubekir Ağa’nın da mîrmîrân payesiyle ikinci kez mütesellimliğe atanması, devlet ve toplum ilişkilerinin en belirgin örneklerden birisidir.