Osmanlı Devleti’nde uluslararası hukuk anlayışının kurumsallaşması: Bâbıâli Hukuk Müşavirliği (İstişare Odası)

Osmanlı Devleti’nin hukuk anlayışı Tanzimat döneminde değişmeye başladı. Bâbıâli bu dönemde Avrupalı devletlerin baskılarından kurtulmanın pratik bir çaresi olarak Avrupa kanunlarını örnek aldı. Osmanlı Devleti’nin Avrupa hukuk sistemine entegre olmasının bir sonucu olarak alanda uzman Avrupalı avukatlardan faydalanmaya başladı. Doğaçlama şekilde başlayan bu yöntem 1883 yılında Hariciye Nezareti’nde gerçekleştirilen değişimin parçası olarak Bâbıâli Hukuk Müşavirliği’nin kurumsallaşmasını sağladı. İstişare Odası’nın çalışma sahası Hariciye Nezareti’nin karşılaştığı bir meseleyi daireye havale etmesiyle başlıyordu. Akabinde Oda’da antlaşmalara, kanunlara ve nizamnamelere göre gerekli hukukî değerlendirme yapılıp bildiriliyordu. Oda’nın personeli iki hukuk müşaviri, bir serhalife, bir veya iki mümeyyiz, beş sınıftan sayıları elliyi bulan muavinler ve iki evrak müdüründen oluşuyordu. Personel Müslüman, Rum ve Ermenilerden olabiliyordu. Serhalife Mustafa Bey Mekteb-i Mülkiye-i Şâhâne mezunu iken İstavraki Kiryakidi adlı bir muavin Heybeliada Rum okulunda okumuştu. İstişare Odası’na sınavla personel alınabildiği gibi yoğun dönemlerde geçici personel de istihdam edilebiliyordu. Zaman zaman ihtiyaç duyulan personel için gazetelerde ilana çıkılıyordu. Görevlerinde başarılı olan personel taltif ediliyordu. Odanın fiziki bakımı için zaman zaman tamiratlar ve mefruşat yenilemeleri yapıldı. Personelin gelişimini sağlamak amacıyla bir kütüphane de teşkil edilerek Avrupa’dan kitaplar getirildi. Dış işlerinde yoğun bir işlerliği bulunan Bâbıâli Hukuk Müşavirliği sorunların çözümüne ve uluslararası hukuk anlayışının kurumsallaşmasına büyük katkılar sağlamıştır.