Kırgız şairi Tölögön Mameyev’in şiirlerinde at

İnsanlık tarihi boyunca çok önemli roller üstlenmiş olan at, henüz o eski önemini ve değerini yitirmemiş kutsal ve asil bir hayvan olarak kabul edilmektedir. Asya bozkırlarında Türkler tarafından evcilleştirildiği bilinen at, tarihten bu yana yaylak-kışlak hayat yaşayan topluluklarda sadece basit bir binit olarak kullanılmamıştır. Atın, gerektiği zaman etinden, sütünden faydalanılan bir besin kaynağı, ister günlük hayatta, ister savaş durumlarında derisinden, kuyruk ve yelelerinden çeşitli araç gereçlerin yapıldığı önemli bir kaynak, yine yaylak-kışlak hayatı sürdüren topluluklarda yük hayvanı, toprakların işletilmesinde öküzün yanı sıra kullanılan çift hayvanı, ayrıca zenginlik göstergesi ve ekonomik bir güç olduğu bilinir. Atın, sadece bu şekilde kullanılan basit bir hayvan olmadığı, “At insanın kanadı” atasözünde olduğu gibi, bir dost, sırdaş, tehlikeli anlarda sahibini koruyup kollayan varlık olduğuna da inanılmıştır. Bundan dolayıdır ki at konusunda rivayetler, söylentiler dile getirilmiş, mitlerde, masallarda, efsanelerde, menkıbelerde ve destanlarda insanları kurtaran önemli birer kahraman hayvanları olarak anlatılmış, çeşitli halk şairlerinin şiirlerine de konu olmuştur. Peki, yaylak-kışlak hayatının neredeyse görülmediği günümüz dünyasında atın insan hayatındaki önemi nedir? Hipodromlarda koşturularak kazanma uğrunda bahislerin oynandığı bir obje midir? Ya da spor yarışlarında temsil ettiği ülkelerin veya grupların onurunu koruyan birer gurur kaynağı mıdır? Hâlâ insanlar tarafından ilk dönemlerdeki gibi önem veriliyor mu? Yoksa sadece masallarda, efsanelerde anlatılan kahramanlığıyla ön plana çıkmış bir hayvan mıdır? Bu sorulara cevap aramak üzere bu çalışmada bir örneklem olarak 20. yüzyılın başlarına kadar yaylak-kışlak hayatlarına devam eden en eski Türk boylarından Kırgızların tanınmış şairi Tölögön Mameyev’in başta atı konu alan şiirleri incenecek; daha sonra da diğer şiirlerinin arasından at kelimesinin geçtiği mısralar ele alınarak atın hangi anlamlarda kullandığı ve ata olan yaklaşımı tespit edilecektir.