Yüksek Hızlı Tren Hattına Hizmet Eden Gar Binalarının Mimari Çözümlerinin Deprem Yönetmeliğindeki Düzensizlikler Açısından İncelenmesi

20. yüzyılda demiryolu ulaşımının diğer ulaşım seçeneklerinin gerisinde kalmasıyla birçok gar işlevini yitirmiştir. Ancak yüksek hızlı trenlerin yaygınlaşmasıyla demiryolu ulaşımı tekrar önemli bir seçenek haline gelmiş ve tren garları da yeni bir canlanma çağına girmiştir. Pek çok ülkede yüksek hızlı trenlere hizmet edebilecek garlar inşa edilmeye başlanmıştır. Yaşanan bu teknolojik gelişmelerden dolayı yakın gelecekte sayılarının artacağı düşünülen demiryolu ulaşımının en önemli unsurlarından olan garların tasarımı da, mimarlık ve mühendislik açısından değişime uğramaktadır. Tren garları ulaşımın ötesinde çok fonksiyonlu bir yapıya bürünmekte ve bu fonksiyonlar çok farklı tasarım ve yapım problemini beraberinde getirmektedir. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliğine (TBDY, 2018) göre önem derecesi en yüksek yapı grubu (BKS=1) içinde olan tren garlarının ulaşımın, ticari ve sosyal faaliyetlerin kesintiye uğramaması için güvenli birer yapı olarak tasarlanmaları oldukça önemlidir. Tren garlarında, yatay yük altındaki yapısal davranış mekânsal örgütlenme ve biçimle değiştiği için yeterli deprem dayanımının sağlanmasında mimarlara büyük sorumluluk düşmektedir. Oluşabilecek zararların önüne geçilebilmesi için garların işlevsellikle beraber taşıyıcı sistem bilgisiyle tasarlanarak depreme dayanıklı yapısal form ve malzeme seçimiyle tamamlanması, deprem faktörünün mimari tasarım kriteri olarak ele alınması gerekmektedir. Yapılan bu çalışmada ülkemizdeki aktif fay hatları üzerinde tasarlanan 4 adet tren garının taşıyıcı sistem kararları, fonksiyonel organizasyona bağlı mekanları, plan tipleri, strüktür ve yapı malzemeleri veri toplama analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Örneklerin taşıyıcı sistemleri, TBDY'de bulunan planda ve düşeyde düzensizlik durumlarına göre gözlemsel olarak analiz edilmiş ve depremin tasarım kriteri olarak kabul edilip edilmediği incelenmiştir. Sonuç olarak mimari tasarımın çoğunlukla düzensizlik durumlarına dikkat edilerek kurgulandığı, deprem davranışını olumsuz yönde etkileyebilecek önemli tasarım hatalarının olmadığı görülmüştür. Bu açıdan mimarlık disiplininin kendi sorumluluğunu depreme dayanıklı yapı tasarımı açısından özümsediği anlaşılmaktadır.