Discussion on Logic and Nahw in the Modern Period –Three Views on the Relationship between Aristotelian Logic and Arabic Grammar

Aristo mantiǧi-Arap grameri ilişkisine dair tartişmalar erken dönem dilcileri arasinda yaşandiǧi gibi modern dönem dilbilimcileri tarafindan da sürdürülmüştür. Bu tartişmalar mantik ve nahiv ilimlerinin amaç ve işlevleri etrafinda şekillenebildiǧi gibi mantiǧin nahvin doǧuşunda ve gelişmesinde etkili olup olmadiǧi konusuna da yoǧunlaşmiştir. Sözü edilen etkiye dair tartişmalar nahiv ilminin özgünlüǧü kavramini gündeme getirmiştir. Bu çalişma, Aristo mantiǧinin Arap gramerinin doǧuşu üzerinde etkili olup olmadiǧi tartişmasini ele almakta; sözü edilen etkinin varliǧi, varsa metot ve muhteva bakimlarindan ne düzeyde gerçekleştiǧi gibi hususlari açikliǧa kavuşturmayi amaçlamaktadir. Çalişmada konunun tarihsel baǧlamina ilişkin olarak Süryâni gramercilerin yaptiklari çalişmalar, mantik külliyatindan Arapçaya yapilan ilk çeviriler, Sibeveyhi'nin hocalarinin günümüze ulaşmayan eserleri ve İskenderiye-Bergama gramer okullari gibi hususlara dair bilgiler verildikten sonra söz konusu tartişmaya ilişkin görüşler, müelliflerin diǧer eserleri de göz önüne alinarak temel nahiv eserlerine, Aristo'nun mantik kitaplarina ve gerek klasik gerek modern dönemde yapilmiş bazi Aristo çevirilerine müracaat edilmek suretiyle ele alinacaktir. Aristo mantiǧinin Arap grameri üzerinde etkili olup olmadiǧi tartişmasinda "Arap grameri " ifadesi, Sibeveyhi'nin el-Kitâb adli eseriyle ondan önce üretilmiş ancak günümüze ulaşmayan çalişmalara atifta bulunmaktadir. Zira araştirmada ele alinan problem mantiǧin nahiv ilminin doǧuşu üzerinde etkili olup olmadiǧi hususudur. Mantiǧin sonraki dönemlerdeki tesiri konusunda tartişma bulunmamaktadir. Nitekim EbÛ Said es-Sirâfî ve Mettâ b. YÛnus gibi isimler arasindaki münazaralarda mantik ilmine karşi geliştirilen itirazlarin ve nahivcilerle mantikçilar arasindaki fikrî münakaşalarin izleri takip edilebilmektedir. Nahiv ilminin doǧuşuyla ilgili olarak kaynaklarda Ebü'l-Esved ed-Düelî'nin ve öǧrencilerinin yaptiǧi çalişmalara işaret edilir. Bu çalişmalarin başlamasinda özellikle lahn olgusunun etkili olduǧu belirtilmiş, bunun yaninda Arap dilinin hususiyetlerinin ortaya konulmasi ve özellikle Kur'an'in dil açisindan incelenmesine yönelik fikrî bir çabadan da söz edilmiştir. Bu temel çalişmalardan sonra Halil b. Ahmed ve Sibeveyhi'nin yetkin eserlerine kadar olan dönemde öne çikan isimler Basra ve KÛfe nahiv ekolleri çerçevesinde tabakalara ayrilmiştir. Bu baǧlamda söz konusu çalişmalarin ortaya çikişinda Aristo mantiǧinin etkili olup olmadiǧi tartişma