Changing Authorities: An Analysis of a Common Tradition Among Sunnī and Shi'ī Circles

Bu makalede konu edilen "İslam'ın aslı namaz, fer'i zekat, zirvesi Allah yolunda cihattır"' rivayeti de gerek isnadı gerekse metni itibarıyla Sünnî ve Şii hadis tarihinin erken dönemleri hakkında önemli bilgiler vermektedir. Zira mezkÛr hadis Sünnî literatürde Allah ResÛlü ve Muâz b. Cebel arasındaki bir konuşma olarak yer alırken Şiî kaynaklarda Muhammed el-Bâkır ve Cafer es-Sâdık'ın, ashâbından bazı kimselerle olan diyalogları şeklinde nakledilir. Yine Şiî literatürde bu hadisin diyalog formunda gelmeyen bir metni daha vardır. Ancak bu hadiste Muâz b. Cebel'in ismi açık bir şekilde zikredilmez ve kendisinden "bir adam" olarak bahsedilir. İlgili hadisin Sünnî ve Şiî metinleri arasındaki bu farklılıklar, öncelikle Hz. Peygamberin Muâz b. Cebel'le yaptıǧı konuşmanın Şiî râviler tarafından imam ve ashâbı arasındaki bir konuşma olarak deǧiştirilme ihtimalinin ne olduǧu sorusunu akla getirir. Bununla birlikte tıpkı Allah ResÛlü gibi Muhammed el-Bâkır ve Cafer es-Sâdık'ın, ashâbından bazı kimselerle benzer bir konuşmayı yapma ihtimali de tartışılmalıdır. Ayrıca Muâz b. Cebel'den "bir adam" şeklinde bahsedilen rivayetin Şîa'nın sahâbeye yönelik olumsuz yaklaşımından kaynaklanma ihtimalinin ne olduǧuna da bakılmalıdır. Dolayısıyla bu makalenin amacı Sünnî ve Şiî hadis kaynaklarında yer alan mezkÛr rivayetin geçiş sürecini ve metnindeki anlamlı deǧişimlerin nasıl meydana geldiǧini tespit etmektedir. Bunun için sırasıyla hadisin Şiî ve Sünnî literatürdeki isnad ve metinleri hakkında bilgi verilmiştir. Hadisin gerek Sünnî gerekse Şiî isnadlarındaki râvileri iki ekolün tarih, tabakât ve ricâl eserlerinden araştırılmıştır. Böylece Şiî isnadlardaki râvilerin Ehl-i hadis halkalarıyla irtibatlı olup olmadıǧı, Sünnî tariklerindeki isimlerin de Şiî görüşleri benimseyip benimsedikleri, ekolün râvileri ya da ders meclisleriyle olan baǧlantılarının ne olduǧu belirlenmiştir. Yapılan araştırma neticesinde mezkÛr hadisin 2./8. asrın başından itibaren KÛfe'deki hadis meclislerinde şöhret bulduǧu tespit edilmiştir. Bununla birlikte mezkÛr rivayeti Şiî halkalarda nakleden kişilerin, Ehl-i hadis halkalarıyla ya da râvileriyle herhangi bir şekilde irtibatlı olmadıǧı görülmüştür. Bu hadisin imam ve ashâbı arasındaki bir konuşma olarak nakledilmesinde ise Şiî isnadlardaki Süleyman b. Hâlid ve Abdullah b. Müskân'ın rol oynadıǧı anlaşılmıştır. Nitekim bu iki isim Muâz b. Cebel'in "bir adam" şeklinde anıldıǧı Şiî rivayetin de râvileridir. Anlaşıldıǧı kadarıyla onlar Cafer es-Sâdık'tan Hz.