“Bindiği dalı kesmek”: Türk dünyası folklorunda eş ve benzer yaratmalara nasıl yaklaşılmalı?

Bu çalışmada, Türk Dünyası folklorunda karşılaşılan benzer durumlara nasıl yaklaşılması gerektiği konusu sorgulanmıştır. Bu bağlamda karşılaştırma yönteminin, bütüncül yaklaşımın ve mikro ölçekteki ortaklıklara odaklanmanın önemine vurgu yapılmıştır. Tür, tipoloji, varyant, versiyon gibi kavramların ve analitik araçların sınırlılıklarına, çok boyutlu ve esnek yaklaşımların önemine dikkat çekilmiştir. Buna dayalı olarak Lauri Honko’nun önerdiği karşılaştırma modeli temelinde, Türk Dünyası folklorunda yaygın olarak karşılaşılan bir örnek, ekolojik, tarihî ve fenomenolojik boyutlarıyla incelenmiştir. Farklı kahramanlara atfedilen, metin olarak -tür, hacim, epizot, motif sayısı, dil- oldukça farklılaşabilen anlatıları birbirine bağlayan ortak nokta tespit edilmiştir. Coğrafi olarak birbirinden uzak ya da yakın çeşitli Türk topluluklarının sahip oldukları kendine özgü niteliklerin, folklorik üretim üzerindeki etkisi ortaya konmuştur. Sosyokültürel, tarihî, dinî ve ekolojik faktörlerin ortak bir olgu çerçevesinde çeşitli toplulukları nasıl farklılaştırdığı ya da benzer kıldığı gösterilmiştir. Türk Dünyası folkloru araştırmalarında yöntem konusunun tartışılmaya devam etmesi, birikmeye devam eden verilerin dijital çağın imkânlarını etkin bir şekilde kullanmaya elverişli ortak ve büyük bir platformda toplanmasına dönük çalışmaların yapılması önerileri getirilmiştir.