Edebiyatta Yeni Bir Eleştirel Eylem Olarak Rizomatik Eleştiri ve Gilles Deleuze’ün Rizomatik Kavramı

Yirminci yüzyılın en etkili filozoflarından Deleuze, Guattari ile birlikte kendilerine ait özel bir terminoloji geliştirmiştir ve bu terminoloji içinde kullandıkları kavramlar pek çok konuda zihin açıcı ve yol gösterici olmuştur. Botanik biliminden ödünç aldıkları Rizom ya da Köksap da bu kavramlardan biridir. Rizom, yersizyurtsuzluk gibi, göçebe oluş ya da organsız beden gibi Deleuzeyen felsefenin anahtar kavramlarından biri, hatta en önemlisidir. Bunu önemli yapan, ağaç gibi dikey büyümesi değil, yatay gelişmesidir. Bu nedenden dolayı Deleuze ve Guattari’ye farklı bir bakış kazandırmıştır. Bu anlamıyla Rizom klasik, rasyonalist biçiminin önündeki duvarları yıkan ve göçebe ya da yersiz-yurtsuz bakışı mümkün kılan bir içeriğe sahiptir ve bu durum bize edebiyat eleştirisinde farklı bir alımlama pratiğinin de yolunu açar. Bu yazıda Rizomatik kavramı bu bilinçle ele alınacak ve edebiyat eleştirisinde yeni bir bakma biçimi için düşünsel anahtar ve kılavuz olacaktır.