Mîlâdî 13. ve 20. asırlar arasında te’lif edilmiş Fas tasavvuf tabakāt eserleri üzerine dönemsel bir bakış

Ülkemizde tasavvuf tarihi hakkında yapılan güncel çoğu akademik ça-lışmanın genellikle Mısır, Irak, Türkiye, İran, Hindistan ve Orta Asya coğrafyasını kapsayan ve İslâm Dünyası’nın Doğu kanadını oluşturan araştırmalar olduğu gözlenmektedir. İslâm’ın ve özelde de tasavvufun Batıdaki gelişimi ise ilkine nispetle daha az araştırmacı tarafından incelenmiş olduğu görünmektedir. Hatta bu doğrultudaki inceleme Mağrib gibi spesifik bir bölge özelinde ele alınınca, bu alandaki araştırmaların sayısının daha da azaldığı fark edilmektedir. Bu noktadan hareketle araştırmamız mîlâdî 13 ve 20. yüzyıllar arası Mağrib/Fas bölgesinde ortaya çıkan tasavvuf tabakāt literatürünü kapsamaktadır. Çalışmada İbnü’z-Zeyyât et-Tâdilî’nin (öl. 628/1230) et-Teşevvüf ila ricâli’t-tasavvuf adlı tabakāt eserinden başlayarak toplam on tabakāt eseri tanıtılmıştır. Biyografik bilgi ve açıklamalarda müellifin hayatı, mevcut eserin konusu, yazılış amacı, diğer tabakāt eserleriyle benzer ve farklı tarafları, eserin sunuluş yöntemi gibi başlıklar üzerinden ayrıntılı bir değerlendirme yapılmıştır. Diğer taraftan; Fas coğrafyasında belirli bir zaman diliminde te’lif edilen bu eserlerin, o coğrafyadaki toplumların tarihî hafızasına sağladığı katkılar da belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, tabakāt türü eserlerin tarihin belli bir kesitini siyâsî, dinî, kültürel ve sosyal yönler dâhil olmak üzere yansıttığı ve ele aldıkları toplulukların genel yaşam tarzlarını aktardıkları tespit edilmiştir.