AN OLD SYRIAN PERIOD STELE FROM AVANOS-AKARCA, ANATOLIA

2014 yılında, Nevşehir ilinin Avanos ilçesine bağlı Akarca köyü yakınlarında köylüler tarafından su çıkarmak amacıyla kazı yapılırken üzeri kabartmalı bir taş bulunmuştur. Tepesi yuvarlak ve dört yüzü düz olan kabartmalı taş, bazalttan bir stelin üst parçasına aittir. Stelin dört yüzüne ve yuvarlak tepesine alçak kabartma tekniği ile figürler işlenmiştir. Figürlerin oluşturduğu ana tema dini içeriklidir ve bunlar kült/ritüel ve ilahi/mitolojik sahneleri yansıtmaktadır. Stelin ön yüzüne (a) sunum sahnesi, sağ yan yüzüne (b) Kanatlı Tanrı ve tapan, arka yüzüne (c) üç katılımcıdan oluşan sunu masalı ziyafet sahnesi, sol yan yüzüne (d) dağların üstünde duran ve boğanın yularını tutan Fırtına Tanrısı ile tanrıça/rahibe, tepesine (e) dağ sıraları betimlenmiştir. Avanos-Akarca stelinde betimlenen figürlerin üslup ve ikonografik özellikleri Anadolu'ya yabancıdır ve Eski Suriye dönemi figüratif sanatın özelliklerini yansıtmaktadır. Stelin kökenini ve tarihini aydınlatabilecek figürlerden biri ön yüzde yer alan (a) önü sivri çıkıntılı başlıklı krali figürdür. Söz konusu krali figürünün benzerleri Kültepe-Kaniş Karum II. katta, Hamam et-Turkman'da ve Louvre Müzesi koleksiyonunda bulunan Suriye Kapadokya/Eski Suriye koloni üsluplu silindir mühür ve baskılarında ve yine onlarla çağdaş Tell Mardık-Ebla'da bazalt kült tekneleri ve Byblos'ta altın plaka üzerinde görülmektedir. Avanos-Akarca steli krali figürü ile Kültepe, Ebla, Byblos, Hammam et-Turkman figürleri arasında yakın bir ilişki olmalıdır. Söz konusu figürler, Kültepe mühürlerinde kral ve tanrı, Ebla kült teknelerinde kral, Biblos altın plakada tanrı olarak tanımlanmıştır. Bu örnekler hem tapan hem de tapılan olarak tasvir edilen sivri çıkıntılı başlığa sahip figürlerin üstlendiği rollerin yer değiştirebileceğini göstermektedir. Avanos-Akarca steli krali figüre iki ölümlü tarafından sunu yapılarak onun tanrısallık rolü ön plana çıkartılmıştır. Stel muhtemelen ön yüzdeki tanrısallaşmış krala adanmış olmalıdır. Taşın her dört yüzüne işlenen kült/ ritüel ve ilahi/mitolojik sahneler, tanrısallaşmış kral adına düzenlenen ve krallığın devamlılığının ilahi varlıklarla desteklendiği ziyafetli bir kült eylemine ışık tutuyor olmalıdır. Stel, Eski Suriye döneminin karmaşık kült eylemlerini yansıtan kabartmalı figüratif sanat eserlerinden biridir. Ebla'nın erken/klasik Eski Suriye dönemi kabartmalı taş eserleri ile konu ve üslup özellikleri bakımından yakın benzerliği nedeniyle stel Orta Tunç Çağı I ve II başına yaklaşık MÖ