MOSKOF ÇARLARININ KIRIM HANLARINA ÖDEDİĞİ BİR HARAÇ TÜRÜ: TİŞ-TİYİŞ (MORS DİŞİ)

Altın Orda Devleti'nin haleflerinden biri olan Kırım Hanlığı da tıpkı selefi gibi Moskova çarlarından haraç alıyordu. Muhtelif isimlerle anılan bu haraçlar ödenmediği takdirde Kırım atlıları Rusların yaşadıkları bölgelere yağma akınları düzenleyip meskûn mahalleri talan ediyorlardı. Türk-Tatarlara Ödenen haraçların miktarı ve mahiyeti ise Kırım Hanlığı ile Moskova Çarlığı arasındaki güçler dengesiyle doğrudan alâkalıydı. Filvaki Kırım hanlarının Rusları çarlarını kendilerine ödemeye icbar ettikleri haraç türlerinden biri de "Tiş/Tiyiş" isimli senevî vergi idi. Kırım Hanlığı kaleminden çıkmış diplomatik belgelerde de sıklıkla geçen bahse konu vergi terimi bilhassa XIX. yüzyılın ilk yarısından itibaren Rus şarkiyatçılar arasında tartışma konusu olmuştur. Taşıdığı tarihî ehemmiyet nazar-ı itibara alınırsa, XVI. ve XVII. yüzyıllarda Kırım devlet ricalinin önemli gelir kaynaklarından olan "Tiş/Tiyiş" tabirinin irdelenmeye muhtaç bir vergi terimi olduğu açıktır. Öte yandan, en eski çağlardan beri önemli bir ticarî emtia olan mors dişi Osmanlı İmparatorluğu'nda da rağbet görmüştü. Nitekim Osmanlı mahkeme kayıtlarında bu egzotik ürünle ilgili kayıtlar mevcuttur. Kırım ve Osmanlı topraklarından başka Avrupa pazarına da giren mors dişinin her devirde önemini koruduğu anlaşılmaktadır.