KARAPAPAK-TEREKEME TÜRKLERİNDE HIDIRELLEZ GELENEĞİ

Toplumsal dinamikleri sağlayan festivaller; hemen her toplumda görülen, çeşitli ritüeller ışığında coşkulu ya da kutsi yapıda, belirli bir gün veya zamanda kutlanan geleneksel uygulamalardır. Türklerde en yaygın kutlanan festivallerden biri olan Hıdırellez, baharın gelişini, başka bir ifade ile yeni yılı kutlama amacını taşır. Hızır ve İlyas adındaki kutsi nitelikler taşıyan iki kardeşin, evlere gelerek bolluk ve bereket getireceğine inanılan bu geleneğe, Türk dünyasının birçok yerinde rastlamak mümkündür. İslamiyet’ten önce de varlığını sürdüren bu gelenek, İslamiyet ile birlikte bazı değişikliklere uğrayarak günümüze kadar ulaşmıştır. Hıdırellez geleneğinin yaygın şekilde kutlandığı Türk boylarından biri de Kafkasya asıllı Karapapak-Terekeme Türkleridir. Türkiye’de genel olarak 5-6 Mayıs’ta kutlanan bu gelenek, Karapapak-Terekeme Türklerinde ocak ayının sonu ile şubat ayının başında kutlanmaktadır. Bu durum Karapapak Türklerinin yaşadığı coğrafyadan kaynaklanmaktadır. Genel itibari ile Şii Azerbaycan coğrafyasına yakın bölgelerde yaşayan Karapapak-Terekeme Türkleri, Sünni bir Türk boyu olmasına rağmen Hıdırellez’i şubat ayında kutlamaktadır. Bu durum ise Karapapak Türklerinin Şii Azerbaycan Türklerinden etkilenmişliklerini göstermektedir. Bununla birlikte Karapapak Türklerinde Hıdırellez’in bir bahar bayramı olmadığı, kutsi nitelikler taşıyan bir bayram olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Hıdırellez geleneğinin Karapapak Türklerinde ocak ayının sonu ile şubat ayının başında kutlanmasının bir diğer nedeni, Karapapak Türklerinin yaşadığı bölgelerdeki sert iklim şartlarıdır.