War scars carved in stone - traces of military operations in selected stony objects in Wroclaw

The general characteristics of damages to stony elements in selected buildings and road surfaces in Wroclaw, created during the end of World War II, was presented. The variability of parameters of traces after use of small arms and artillery fire in various types of stone (granites, sandstones), as well as the impact of such unusual lesions on the current state of the products was shown. Traces of hits with small arms and small caliber cannons are well preserved on the walls of some buildings. They take the form of characteristic impact scars with diameters ranging from 2.5 cm to 50 cm and a depth up to 10 cm. In some of them the well preserved bullets are still present. The relics of craters after bombs or artillery fire are visible in the paving of some streets. Today they have a form of zones masked with pavement different in terms of petrographical characteristics or complex groups of traces of pieces after explosions. Such zones reaches the length of 20 m or area of 25m2 . The author believes these historical remains of an important episode in the history of our city should be treated differently than before: preserved and given the appropriate protection. They can be part of an unusual promotion of the city, in the form of tourist and educational paths for interdisciplinary militaryhistorical, architectural and geological (geotourist) character. These remains also provide a good opportunity to carry out the studies on impact of extremely high pressures and temperatures on the strength of the stone materials. Przedstawiono ogólną charakterystykę uszkodzeń elementów kamiennych w wybranych budowlach i nawierzchniach drogowych na terenie Wrocławia, powstałych w wyniku wymiany ognia u schyłku II wojny światowej. Ukazano zróżnicowanie parametrów śladów ostrzału artyleryjskiego oraz prowadzonego z broni ręcznej w różnych materiałach kamiennych (granity określane jako strzegomski i karkonoski, piaskowce drobno- i gruboziarniste) oraz wpływ tak nietypowych uszkodzeń na obecny stan wyrobów. Na ścianach niektórych budynków zachowane są ślady trafień z broni piechoty i działek małokalibrowych w postaci charakterystycznych blizn impakcyjnych o średnicach od 2,5 cm do ok. 50 cm i głębokości do 10 cm. W niektórych z nich wciąż zachowane są pociski. W brukowanej nawierzchni ulic widoczne są miejsca trafień pocisków artyleryjskich, bomb lotniczych, czy odłamków. Obecnie mają one postać stref przełożenia bruku o powierzchni sięgającej 25 m2 lub złożonych zespołów o ch