Türk Dünyası Masallarından Yansıyan Şaman Olgusu

Toplumun, toplumsal ve edebî hayatının hemen her alanına tesir eden din ya da inancı, resmî olarak başka bir din veya inanç ile değiştirilse de gayri resmî olarak; edebiyatta, sanatta, folklorda gücü oranında daha uzun yıllar ya da yüzyıllar yaşamaya devam etmektedir. Bu bağlamda Sibirya ve Orta Asya’dan başlayarak dünyanın değişik bölgelerinde varlığını sürdüren Şamanizm ile sözlü nesir anlatılardan olan masal arasındaki ilişki, Şamanın dinî ayinler esnasında, masal türündeki anlatıların icracısı olmasına kadar uzanmaktadır. Bu da Şamanın doğrudan veya dolaylı olarak masala dâhil olmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Şamanizme ait evren algısı, Şaman olma, kadın Şamanlar, Şamanın görevleri, ölüp dirilme, şekil değiştirme, kamlama, sağaltım, fal, vb. birçok unsur başta masallar olmak üzere halk edebiyatının diğer türleri içerisine aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Makalede, Türk Şamanizminin ve Şamanın, Türk dünyası masallarına hangi unsurları ile ne ölçüde yansıdığı üzerinde durularak; Altay, Azerbaycan, Baraba, Başkurt, Hakas, Kazak, Kazan-Tatar, Kırgız, Kırım-Tatar, Nogay, Özbek, Şor, Saha (Yakut), Tıva’dan derlenen masallardan seçilen örnekler üzerinden değerlendirilecektir.