Participatie

Toen ons gevraagd werd een bijdrage te leveren rond participatie in ruimtelijke planning, waren we het over één zaak meteen eens: het zou geen receptenboek worden. Participatie is immers geen doel op zich, maar een middel om tot beter en beter gedragen beleid te komen. Dat besef heeft zich ondertussen wijd verspreid onder beleidsmakers. Vele lokale - maar evenzeer bovenlokale - administraties hebben zich sinds pakweg 25 jaar steeds nadrukkelijker toegelegd op vormen van interactieve besluitvorming. Over participatie in ruimtelijke planning is al veel geschreven, net zoals over participatie in milieubeleid en meer dan eens situeert het aandachtsveld zich op de kruising tussen beide beleidsdomeinen (bv. ecologische planning, planning en beheer van cultuurlandschap, ...). Veel aandacht gaat daarbij naar participatie bij het opzetten van concrete projecten. Overzichtsliteratuur (zie bv. LUYET, SCHLAEPFER, PARLANGE & BUTTLER 2012) toont aan dat er haast evenveel methoden zijn als projecten. Deze literatuur wijst op het belang van aandacht voor de heterogeniteit van de 'stakeholders' en de complexiteit van besluitvormingsprocessen. De literatuur stelt met andere woorden dat participatie dus altijd een vorm van maatwerk blijft. Al kunnen er standaarden en good practices worden geïdentificeerd, participatie is zeker geen one-size-fits-all gegeven. Algemene principes over het waarom en hoe van participatie lijken ondertussen algemeen bekend (zie onder meer: BOUDRY ET AL. 2006; VAN DEN BROECK, ALBRECHTS & SEGERS 2010). Wat valt er dan nog te zeggen over participatie in ruimtelijke planning? Hoe schaarser de ruimte en hoe tegenstrijdiger de claims, des te groter de nood aan ordening, maar tegelijkertijd ook des te moeilijker daarover afstemming te vinden. In de dichtbevolkte regio die Vlaanderen vandaag is, valt er nog weinig ongeclaimde ruimte te detecteren. Participatie in ruimtelijke planning bekijken we in dit hoofdstuk daarom vanuit een afstemmingsperspectief. We leggen de focus op complexe problematieken, waarbij diverse, vaak tegenstrijdige, claims in het spel zijn en die zich vaak situeren in (ver)stedelijk(t) gebied. Hoe die tegenstrijdige claims verzoenen en dan nog met oog voor ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid - concepten waarover op zich ook weer uiteenlopende meningen bestaan - is een belangrijke uitdaging. In een democratische samenleving komt dan de noodzaak aan vormen van participatief beleid op de voorgrond. In de eerste plaats omwille van het l