N mhu ribawi gi tá’tu ximpikhëbi nt’ani ga kho’bu tëëti ga’kharu be pi’ n to hwati

In Colegio de México, ga hëht’i ha ga tu yë nhi n ribawi N mhu ribawi gi tá’tu ximpikhëbi nt’ani ga kho’bu tëëti ga’kharu be pi’ n to hwati pi’ in 1973 pu tá’tu ‘inkhëbi yoh mu’ kha kha ga’kharu. Pëkhi ga ro’ re kïts’i rokut’ahë ne ch’ahmu xi ga tu soshë ro’iwhë ne be’mëni t’i n kho’bu tëëti ga’kharu. Xi pëphi ga tu mewhë n k’ïna xi ga tu soshë mu ro’iwhë ne be’mëni t’i ha ga tu pëntihë pëchhi, ga’kharu xa’ tu mewhë teta baa ho’ mhiti n siglo XXI. Ga tu paatihë n kwenta yoh tu kha we’ehë ga’kharu n In ribawi gi tá’tu ximpikhëbi nt’ani ga kho’bu tëëti ga’kharu be pi’ n to hwati, pëchhi kan mu ran ribawi: ro’ re kïts’i netowi ne ch’ahmu, pëphi ga ron tu mëhyu xi ga ron khana ximpikhëbi nt’ani kho’bu tëëti ga’kharu xi pex ka rú’ khana pëntihë mu’ kha kha te’so n be’mëni t’i n tu pëntihë pëchhi pi’ khwe’tu hyabi in siglo xxi. Ga khwem pëya gin khana ribawi, pëchhi N ribawi gi tá’tu ximpikhëbi nt’ani ga kho’bu tëëti ga’kharu be pi’ n to hwati ga ro’ma’ pa pi’ t’una rokunhowi ne t’una —in maya, in bot’u na, in náhuatl ‘ixta n tlahuica— xi gi tá’tu pënthë n ronas chhori be baani ka’ phi gi rú’ paatihë n kwenta ret’ëhë.