Fârâbî felsefesinde toplumsal kavramlar: Bir başlangıç çalışması

İslam filozofu Muallim-i Sânî Ebû Nasr el-Fârâbî (872-951), eserlerinden de anlaşılabileceği gibi bir toplum filozofudur. Gerçekten de toplum, Fârâbî felsefesinin en temel konularındandır. Çünkü Fârâbî için insan ve insanın mutluluğu, her şeyin başında gelir. İnsan ise tabiatı gereği toplumsal bir varlıktır ve dolayısıyla insanın mutluluğu doğrudan toplum ile, toplum hayatının insan için zorunlu olmasıyla ilintilidir. Toplumsal hayat, insanların bir arada, toplum halinde yaşamaları, insan ve mutluluğunun zorunlu bir boyutudur. Bu yönü dikkatlice incelendiğinde, Farabî’nin insan, mutluluk, medîne, medeniyet, cemaat, ictimâ’, ictimâ’ât, ma’mûra, ihtiyaç, teâvun, kavm, ümmet, din, mille, vd. anahtar kavramlarından hareketle bir toplum görüşü ortaya koymaya çalıştığı anlaşılır. Fârâbî’nin ilgili kitapları ile konuyla alakalı diğer kaynaklardan yararlanılarak yapılan bu çalışmada Fârâbî, felsefesi içinde saadet, irade, ihtiyar, ihtiyaç, teâvun, cemaat, ictimâ’, ictimâ’ât, kavm, ümmet, nâs, medîne, medeniyet, millet, din ve ma’mûra gibi temel/anahtar kavramlar ele alınmakta ve anlaşılmaya çalışılmaktadır. Bu kavramlar, Muallim-i Sânî’nin toplum felsefesine giriş niteliği taşımaktadır. Bu kavramlar bilinip anlaşılmadan Fârâbî’nin genel toplum temasının anlaşılması mümkün gözükmemektedir.