Cumhuriyet dönemi dış ticaret politikası ve bir örgütlenme örneği: Türkofis ve faaliyetleri (1934-1939)

Bu çalışmanın amacı Cumhuriyet döneminde izlenen dış ticaret politikası çerçevesinde Türkofis ve faaliyetlerini irdelemek olarak tanımlanır. Türkofis, 1929 dünya ekonomik buhranı sonucunda dış ticaretin durgunlaşması nedeniyle memleketin iktisadî alanda gelişmesini sağlamak ve “milli iktisat” politikasını uygulamak için İktisat Vekâleti’ne bağlı olarak oluşturulan bir dış ticaret örgütüdür. Türkiye 1930’lu yıllarda dış ticaretini geliştirmek için iki ana prensip benimsedi. Öncelikle devlet dış ticarette işini kolaylaştıracak yasal düzenlemeleri hayata geçirdi. İkinci olarak dış ticaret politikasını geliştirmek ve uygulamak için teşkilatlanmaya gitti. İktisat Vekâleti’nin bu alanda rehber olması, Türkiye’nin belli başlı ihraç mallarının ihracının teşkilâtlandırılması, yabancı memleketlerle olan ihracatın geliştirilmesi, iktisadî alanda gerekli tedbirlerin alınması, iç ve dış pazarlarda Türk mallarının sürümünün artırılması için İktisat Vekâleti’nin yeniden ve güçlü bir şekilde teşkilatlandırılmasına gerek duyuldu. Bu kapsamda 27 Mayıs 1934’te kabul edilen kanunla İktisat Vekâleti’nin teşkilat yapısında kapsamlı bir değişiklik yapıldı ve vekâlete bağlı olarak dış ticaretle ilgilenmek üzere Türkofis Müdürlüğü oluşturuldu. Türkofis, Türkiye’nin dış ticaret politikası üretme çabası çerçevesinde şekillenen bir teşkilatlanma örneğidir. İktisat Vekâleti’nin teşkilat yapısının değiştirilmesi ve dış ticaret işleriyle uğraşmak üzere Türkofis’in kurulması, izlenen milli iktisat politikasının tezahürleri olarak görülmelidir. Türkofisin başlıca görevi Türkiye’nin dış ticari münasebetlerini sağlamak, bir taraftan dünyada sık sık değişen politik ve ekonomik seyri göz önünde tutarak milli iktisadı koruyacak bir ticaret politikası tespit etmek, diğer taraftan mevcut engellere rağmen ihracatı ilerletmeye çalışmaktır. Türkofis turizm ve propaganda işlerini de üzerine almıştır. Türkofis, Cumhuriyet döneminde büyük işler başarmış, Türkiye’nin dış ticaret politikasını uygulamaya koymuş önemli bir dış ticaret örgütüdür. Araştırmanın temel kaynaklarını Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde yer alan ve “Türkofis” hakkında rapor, bülten ve kararnameleri içeren evrak oluşturacaktır. Ayrıca Türkofis ile ilgili kanunlar için resmi yayınlar başvurulan diğer önemli kaynaklardır. İlaveten araştırmayla ilgili bilgi ve yorumlara yer veren süreli yayınlar ve telif eserler de araştırmanın kaynakları arasındadır.