Altay Türklerinin inanmalarındaki su kültünün mitsel okuması

Yaratılış mitleri suyu yaşamın kaynağı olarak göstermekte ve geçmişten günümüze kutsalın büyüsü ile kuşatıldığına dair anlamlar yüklemektedir. Türk düşün sisteminde de -tarih öncesi çağlardan itibaren- doğaya ait unsurlar canlı birer varlık olarak algılanmış ve her şeyin “ee/iye”sinin, sahibinin olduğu düşünülmüştür. Bu bağlamda, Türk düşün sistemi göz önünde bulundurulduğunda yer ve sular, Tanrı tarafından kutsallaştırılmış ve Tanrı’nın yeryüzündeki kişilere -emanet olarak- verdiği bir yaşam kaynağı olarak kabul edilmiştir. Su kültü, -mitsel anlamı ile- Altay Türkleri arasında da geçmişten geleceğe uzanan anlamsal içerikleri bünyesinde barındırarak günümüze dek ulaşmıştır. Altay Türklerinin inancına göre her yörenin dağlarının ve sularının iyeleri/sahipleri vardır. Suyun dişil ve doğurucu özelliği görüngübilimsel açıdan suların iyelerinin dişi ve dağların iyelerine göre daha yumuşak olduğu inancına yol açmıştır. Altay Türkleri, suların kirletilmesinin karşılıksız kalmayacağını ve suları kirleten kişi(ler)in doğa tarafından cezalandırılacağına inanmaktadır. Dağlardan gelen suya “kutsal su” anlamında “arjan su” demektedirler. Altay Türkleri tarafından suya atfedilen bu mitsel anlam; kendisini suyun kurtarıcı yönüyle temizlemek isteyen kişioğlunun bir tören etrafında gelişen arınma sürecini, yani bir bakıma yeniden doğuşunu imlemektedir. Bu çalışmada, Altay Özerk Cumhuriyeti’nde derlenen yazılı ve sözlü halk bilgisi yaratmalarından hareketle su kültü etrafında oluşan mitsel inanmaların derin anlam dizgeleri üzerine bir inceleme yapılmıştır.