Kafkaslarda Ermeni mezalimi (1905-06) ve “Kanlı Seneler”in bitmeyen öyküsü

Anadolu ve Kafkasların tarihinde Ermeni-Müslüman çatışması adı altında tarihe geçmiş olayları incelediğimizde her bir hadisenin tek bir zincirin halkalarını oluşturduğunu, tüm dönemlerde bir birinden şiddetli kıyım, tasfiye, etnik temizleme vs. unsurların olduğunu görmekteyiz. Devrim veya başka nedenlerle devlet iktidarının zayıfladığı dönemlerde Ermeniler fırsat kullanarak, çok önceden planladıkları şiddet ve saldırı eylemlerine başvurmuşlar. Bu olaylar zinciri içinde 1905 Rus Devrimi’nin yaşandığı süreç önemli bir halka oluşturmuştur. Ermeni çeteleri o zamana dek yaşanmamış boyutlarda ve organize bir şekilde Müslümanlara karşı saldırıya geçmişler. Saldırılar sıradan çatışma değil, mahallî muharebeler halinde Azerbaycan’ın her tarafını sarmıştı. Döneme ilişkin kaynaklar arasında Memmed Said Ordubadî tarafından yazılmış, fakat Sovyet hâkimiyeti boyunca saklı tutulmuş, Sovyetler Birliği’nin dağılması sürecinde gün ışığına çıkmış “Kanlı Seneler” eseri önemli yere sahiptir. “Kanlı Seneler” o dönemde Azerbaycan’da Türklere ve Müslümanlara karşı uygulanan Ermeni mezalimini birçok yönden gözler önüne seren, özeleştiri, saygı ve objektiflik sınırları içinde yazılmış bir kroniktir.