Osmanlı Ahlak Ve Terbiye Kitaplarında Ebeveynlere Hürmeti Teşvik Etmeye Yönelik Hikâyeler

Bu makale, Osmanlı ahlak ve terbiye kitaplarında ebeveynlerle çocukları arasındaki ilişkilerianlatan hikâyelerden yola çıkarak, bu ilişkinin hangi değerler ve algılar üzerinden kurulduğunu anlamayaçalışmaktadır. Bu hikâyeler ebeveynlerle çocukları arasındaki ilişkileri farklı boyutlarıyla elealmış, çocukları ebeveynlerine hürmet etmeleri hususunda teşvik etmiş ve uyarmıştır. İslam-Osmanlıhukuku ebeveynlerle çocukları arasındaki ilişkileri karşılıklı haklar ve sorumluluklar temelinde düzenlemiştir.Hikâyeler bunun üzerinde durmakla birlikte sevgi, saygı ve şefkat gibi hususları da builişkinin bir parçasına dönüştürmüştür. Hikâyeler, anne karnında başlayan “mucizevî” bağın bir sonucuolarak genellikle annelerle erkek çocukları arasındaki ilişkiyi ön plana çıkarmıştır. Bundan dolayı,saygın bir konuma sahip olmakla birlikte, babalar hikâyelerin çok azında ele alınmıştır. Kız çocuklarıise bir süre sonra yuvadan ayrılacak “misafir” olarak görüldüklerinden dolayı arka planda bırakılmıştır.Hikâyelere göre çocuklar, ihtiyaç duyduklarında ebeveynlerine hizmet etmeli, gönüllerini hoştutmalı ve bütün ihtiyaçlarını karşılayıp sözlerinden çıkmamalıydı. Çocuklar bu şekilde hareket ederekebeveynlerinin küçükken kendilerine yaptıkları hizmetin karşılığını kısmen de olsa ödemiş oluyorlardı.Aktarılan hikâyelerin önemli bir kısmı dinsel bir kaynağa dayanmasına karşın zamanla çeşitliyöresel anlatılarla buluşarak geleneğin önemli bir parçasına dönüşmüş ve yüzyıllar boyunca nesildennesile aktarılarak yeniden üretilmiştir. Hikâyelerin gündelik yaşamda ne kadar karşılık bulduğu sorusuayrıca araştırılmayı beklemektedir. Ancak bu hikâyelerin kişiler arası ilişkilerin algılar boyutunuyönlendirdikleri de açıktır.