Abdülkerim Efendi ve eseri Risâle Fî Tahkîki’l-Hareketi’l-Hâfıza Li’z-Zamân

Bu makalede Osmanlıların son döneminde yetişmiş bir Osmanlı âlimi olan Abdülkerim Efendi’nin (ö. 1886) Risâle fî Tahkîki’l-Hareketi’l-Hâfıza li’z-Zamân adlı eseri incelenerek Abdülkerim Efendi’nin kozmolojiye dair fikirlerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Ayrıca, bu yolla hem Abdülkerim Efendi’nin hem de Osmanlıların bilimsel yeniliklere karşı kendini nasıl konumlandırdığı irdelenmeye çalışılmıştır. Sonuçlarımıza göre, bizim incelediğimiz eserde ortaçağ fiziğini aşan hususlar yer alsa da, yeni paradigmanın (çağdaş fizik ve astronomi) özümsenmediği anlaşılmıştır. Böylece, eserin Galileo ya da Newton gibi bilimsel devrim mimarlarının niceliksel fizik anlayışından uzak olduğu görülmüştür. Bu durum, Osmanlılardaki yeni bilim ve felsefeye uyum sürecindeki aksamaların somut bir örneği olarak da değerlendirilebilir.