Dede Korkut Anlatmalarında Küçük Düşme Motifi

Dünya üzerindeki milletlerin sözlü kültür ürünleri arasında birçok ortak özellik bulunmaktadır. Sözlükültür ürünleri arasındaki benzerlikler ve farklılıklar, motif odaklı çalışmaların ortaya çıkmasını sağlamıştır.Dünya genelinde evrensel kullanım alanına sahip birçok motif vardır. Bunlardan bir tanesi de “küçük düşme”veya “küçük düşürme” şeklinde ortaya çıkan motiftir. Yaygın kullanıma sahip olmasına rağmen, bugünekadar Türk destanlarında “küçük düşme” veya “küçük düşürme” motifi hakkında bir çalışma yapılmamıştır.Bireyin yetersizliklerinin ve zaaflarının bir topluluk içerisinde irdelenmesiyle ortaya çıkan ve bireyin topluluktandışlanmasına neden olan bu durum, epik anlatmalarda destan kahramanları için söz konusu olduğundabir sıra eylemin ortaya çıkmasına neden olan temel motiflerden birini oluşturur. Destanlar, bireyden yolaçıkarak bir toplumun başarılarını, birlik ve bütünlüğünü konu eden kahramanlık anlatmalarıdır. Bu eserlerdeinsanî özellikleri ön plana çıkan kahramanlardan çok, toplum için mücadele eden ideal kahramanlar mevcuttur.Bu nedenle destanlarda kahramanın küçük düşmesi veya küçük düşürülmesi ancak bir karşı tepkininortaya çıkmasıyla mümkündür. Tek başına kullanıldığında aşağılama ve horlama şeklinde tespit edilen veanlatmanın gelişimine katkı sunmayan küçük düşme, ancak kendisinden sonra bir hareketi başlattığında birmotif olarak değerlendirilebilir. Bu anlamda küçük düşme motifi, “doğurgan” bir motiftir ve kendinden sonra ortaya çıkan değişken motif ile bir bütünlük oluşturur. Bu makalede; Türk kültürünün önemli eserlerinden olan Dede Korkut anlatmalarında ki küçük düşme motifi üzerinde durulmuştur. Öncelikle kelimenin kavramalanı belirlenmiş, bir motif olup olmayacağı tartışılmıştır. Daha sonra Dede Korkut anlatmalarındaki küçük düşme motifinin ortaya çıkmasına neden olan ve bu motifin sonucunda ortaya çıkan epizotlar tespit edilmiş ve anlatmalardaki kullanım sıklığı göz önüne alınarak yapısal bir analiz yapılmıştır. Bu çalışmayla, evrensel birmotif olan küçük düşmenin Dede Korkut anlatmalarından yola çıkarak kullanım alanı belirlenmeye çalışılmış ve motif ile Türk kültüründeki vurgulanan değerler tespit edilmiştir.