AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararları ışığında vergi cezalarında “non bis in idem” ilkesi

Bireyler çoğu zaman gerçekleştirdikleri veya gerçekleştirmedikleri eylemler nedeniyle hem bir suç karşılığı olarak ceza yaptırımıyla, hem de bir vergi kabahatinin karşılığı olarak idari yaptırımlarla karşı karşıya kalabilmektedirler. Böylelikle bireyler, iki ayrı yargı kolunda ve birbirinden bağımsız olarak işleyen süreçlerle muhatap olabilmektedirler. Bireylerin temel hak ve özgürlüklerini doğrudan etkileme potansiyeline sahip olan ve çifte yargı veya ceza anlamına gelebilecek bu durum, non bis in idem ilkesi kapsamında gerek öğretide gerekse yüksek mahkeme kararlarında uzun süredir tartışılan bir konudur. Sözü edilen tartışmaya katkı sunması amacıyla yapılan bu çalışmada öncelikle suç ve kabahatler hakkında kavramsal bazı açıklamalara yer verilerek konuya giriş yapılmıştır. Daha sonra non bis in idem ilkesinin anlam ve unsurları genel olarak izah edilmiş ve ilgili ulusal ve uluslararası hukuk normları ile sözleşme hükümlerine değinilmiştir. Son olarak Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) konu hakkında verdiği kararlar ayrıntılı biçimde ortaya konulmuş, konuya yaklaşım biçimleri ayrı ayrı değerlendirilmiştir.