“…Ya ne olsa gerektir, mülhid olmayıp”:Kızılbaş ile mücadelenin Osmanlı dini-idari tertibine katkıları

Kızılbaş, Erdebil Tekkesi’ne bağlı, Doğu Anadolu ve Kuzey Suriye’de yaşayan Türkmen gruplarına verilen isimdir. Erdebil’de bulunan Safevi tekkesinin kurumlaşması ve siyasi bir aktör olarak ortaya çıkmaya başlaması, tekkenin 15. yy. ortalarından itibaren Anadolu’da yaşayan Erdebil’e bağlı müritler yardımıyla yoğun bir iletişim ağı kurmasıyla açıklanır. Bu dönemde bahsi geçen bölge Osmanlı egemenliğine girmeye başlasa da, devlet mekanizması tüm araçlarıyla burada varlığını kabul ettirebilmek için biraz daha bekleyecektir. Bu süreç içerisinde, kızılbaşlık terim olarak sadece bölgedeki bir takım nüfusu değil Osmanlı Devleti’nin kurumlarına, kimliğine, sembollerine, yaşadığı değişime karşı şiddetli bir muhalefeti temsil eder. Bu makale, özellikle 15. ve 16. yüzyıllarda Osmanlı yönetimi tarafından Anadolu'da gitgide güçlenen Alevi hareketine karşı verilen mücadelenin Osmanlı resmî ideolojisinin gelişimini büyük ölçüde etkilediğini iddia ediyor. Osmanlı kurumlarına, kimliğine, sembollerine ve giderek saray çevresinde artan Ortodoks temayüllere muhalefet eden Alevi hareketinin Osmanlı devletinin ideolojik doğasını değiştirdiğini, özellikle ulema ve bürokrasi yönetiminin ve vakanüvislerin söylemlerine dayanarak ortaya koymayı amaçlıyor.