Said Halim Paşa’nın katli meselesi

Şahsi arşivimde bulunan ve Kuşcubaşı Eşref tarafından Cemâl Kutay’a gönderilen bir mektup ve dört sayfadan oluşan zeylinde Said Halim Paşa’nın katli konusu genel bilinen hususların dışında çok farklı bir surette ele alınmış olduğundan 2013 yılında düzenlenen bir sempozyumda tarafımdan bildiri olarak sunulmuştu.1 Sonraki tarihlerde yine Kuşcubaşı’nın -biraz özensiz olarak- kendi el yazısıyla hazırlamış olduğu 19 sayfa hacminde bir not defteri daha elime geçmişti. Hidiv Abbas Hilmi Paşa’ya İstanbul’da tertiplenen suikastın iç yüzü, sebepleri, tertipleyenler, tetikçisi ve cereyan şekli bu not defterinde daha sarih bir surette anlatılmasına ve aralarında bir takım anlatım farklılıkları olmasına rağmen not defterindeki konu ile söz konusu mektup ve zeylinde yer alan konunun hemen hemen aynı olması sebebiyle bugüne kadar üzerinde durmamıştım. Lâkin Said Halim Paşa mevzuunda çalışmaları ile öne çıkan değerli ilim adamımız ve aziz dostum Vahdettin Işık’ın “bu not defterinin ayrı bir evrak olması ve birtakım farklılıkları da içermesi münasebetiyle yayınlanması gerektiğini” beyanla talep etmesi üzerine, defterin çevirim yazısı hazırlanmış ve orijinal metniyle birlikte aşağıda sunulmuştur. Ancak, mezkûr mektup ve eklerinde ele alınan konu sonuna kadar anlatılmış olmasına rağmen, not defterinde maalesef yarım kalmıştır. Muhtemelen son birkaç sayfası düşmüş olmalıdır. Bu sebeple konunun bütünlüğü açısından söz konusu mektup ve ekleri de yazımıza tam metin olarak ilâve edilmiştir.