Siyasalın kurucu unsuru olarak İslam: Said Halim Paşa’nın bilim ve siyaset felsefesi

Çalışmanın amacı, Said Halim Paşa’nın Osmanlı/Müslüman bilim ve siyaset felsefesindeki özgün konumunu ortaya çıkarmaktır. Çalışmada Paşa’nın bilim ve siyaset felsefesine dair fikirleri ayrı ayrı ele alınmıştır. Said Paşa’nın sosyal bilimler felsefesinin merkezinde yerel deneyimler yer almaktadır. Buna göre sosyal dünyaya ait gerçeklikler içinde bulunduğu çevreden ayrı düşünülemez. Ayrıca Paşa’nın nedensellik üretme bakımından tek bir nedene dayalı(nomolojik) bakış açısı yoktur. Paşa, soyut/normatif ve somut/materyal unsurları nedensellik ve sonuç ilişkilerinin içinde değerlendirmektedir. Buna ek olarak Paşa, çağdaşı olduğu dönemin bilim anlayışının teorik ve kavramsal seviyede kaldığını belirtmektedir. Oysa ona göre pratikten teoriye hareket edilmelidir. Siyaset felsefesi açısından ise Said Halim Paşa’nın yaklaşık yüz yıl önce ortaya koyduğu fikirler, Osmanlı/Müslüman deneyimi üzerinden küresel siyaseti anlamak ve açıklamak için kullanılmıştır. Paşa’nın siyasal alandaki özgürlük, ahlak, siyasal partiler, şeriat ve ulusal egemenlik ilişkisini nasıl ele aldığı incelenmiştir. Paşa’nın özgürlük anlayışı klasik liberalizmden görev kavramı ile ayrışırken siyasal partiler politik alandan dışlanmıştır. Diğer taraftan Osmanlı/Müslüman toplumunda yaşanan siyasi ve toplumsal sorunların nedenlerinden birinin arkasında ahlaki çöküntü olduğunu söyler. Ona göre ahlakın temel referans noktası İslam, aynı zamanda siyasalın da kurucu unsurlarındandır. Çalışmada, Paşa’nın fikirleri sadece doğrudan aktarılmamış, onun fikirleri üzerinden siyasal alan anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Bunun ardından bazı siyaset felsefesi yazarları ile Paşa'nın görüşleri karşılaştırılmış ve bir takım güncel siyasi sorunların çözümlenmesinde kullanabilecek görüşleri dile getirilmiştir.