Birinci Dünya Savaşında Osmanlı ordusundaki Ermeni askerler ile Rus ve Fransız ordularındaki Ermeni gönüllü birlikleri (1914-1921)

28 Temmuz 1914’te Birinci Dünya Savaşı başladığı zaman Osmanlı Devleti, 2 Ağustos 1914’te seferberlik ilan etmiş ve hazırlıklarına başlamıştı. Bu kapsamda Müslümanlar yanında gayrimüslimler de askere alınmaya başlanmıştı. Dolayısıyla askerî mükellefiyeti olan Ermeniler de Osmanlı ordusunda Birinci Dünya Savaşı’na katılmışlardı. Savaşın başlamasıyla birlikte bunların bir kısmı silahlarıyla Rus ordusunda teşkil edilen Ermeni Gönüllü Birliklerine firara başlamışlardı. Bir kısmı da çeteler kurarak Anadolu’nun birçok yerinde isyanlara katılmışlardı. Bu duruma karşı Osmanlı Hükümeti, Ermeni askerlerini, silahsız birlikler olan Amele Taburlarına kaydırmıştı. Fakat bunlar, görev aldıkları Amele Taburlarında dahi çeşitli asayiş olaylarına karışıyor ve savaş koşullarında Osmanlı ordusunu meşgul ediyorlardı. Nitekim 24 Nisan 1915’te Ermeni komitelerinin kapatılması ve 27 Mayıs 1915’te komiteci Ermeni ve ailelerinin Osmanlı Devleti’nin güney vilayetlerine sevk edilmesi kararı ile orduda bulunan bir kısım Ermeni asker de VI. Ordu bölgesine (Suriye) sevk edilmeye başlanmışlardı. Fakat IV. Ordu bölgesine sevk edilen Ermeni askerlerin bir kısmı, burada da İtilaf kuvvetlerine katılarak Doğu Lejyonunun teşkilinde yer almışlardı. Bu çalışmada Osmanlı ordusundan firar eden Ermeni askerlerin önce Rus Kafkas Ordusunda Ermeni Gönüllü Birliklerine, sonrasında ise Doğu Lejyonuna katılma süreçleri ele alınmıştır. Böylece Ermeni soykırım iddiaları içerisinde yer alan Osmanlı ordusunda Ermeni erkeklerin askere alındıktan sonra katledildiği iddialarının çürütülmesi hedeflenmektedir. Çalışmanın ana kaynağını MSB ATASE Arşivi ve Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi belgeleri ile konuya dair literatürde yer alan çeşitli çalışmalar oluşturmaktadır. Bu kaynakların analizinde nitel ve nicel yöntem kullanılmış, çeşitli kaynaklar da karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.