Narh ve nizâm kayıtlarına göre İstanbul’da koyun eti fiyatları ve ücretlerle karşılaştırılması (1778-1857)

İstanbul’un iaşesi, Osmanlıların askeri başarısızlıklar, iç isyanlar ve mâlî buhranlarla yüzleştiği 18. ve 19. yüzyıllarda da önceki yüzyıllarda olduğu gibi, devletin ihtimam gösterdiği bir konu olmuştu. Bu dönemde koyun eti hem askerî sınıfın hem de İstanbul halkının en önemli temel tüketim maddelerinden biriydi. Et temininde doğal veya beşerî nedenlerden ötürü sıkıntı yaşandığı dönemlerde bu sorunu aşmak için devlet, uygun fiyatla daha çok koyunun başkente yönlendirilmesi ve koyun etine tavan fiyat verilmesi (narh) gibi uygulamalara başvurmaktaydı. Bu makale, incelenen dönemde İstanbul’da koyun eti fiyatlarını belirlemeye, yıllara göre meydana gelen fiyat değişimleri ve kasap esnafının elde ettiği kâr oranlarını tespit etmeye odaklanmıştır. Araştırmada kullanılan temel kaynak, İstanbul Mahkemesi’ne ait 201 numaralı şer‘iye sicili defteridir. İhtiva ettiği i‘lâmlar ve narh listeleri ile hem mal fiyatları hem de fiyatların oluşumu hakkında kayda değer veriler sunan bu defterden derlenen listeler, koyun eti fiyatlarında dönemsel dalgalanmalar meydana geldiğini, özellikle 19. yüzyılın başından ortalarına kadar geçen sürede ciddi fiyat artışlarının yaşandığını göstermiştir. Devlet, halkın et sıkıntısı çekmemesi ve makul bir fiyatla et satın alabilmesi için tedarik, fiyatlandırma ve dağıtım süreçlerini müdahaleci bir anlayışla yönetmeye çalışmıştır.