Uluslararası Hukukta Eylemin Devlete Atfedilmesi ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Ülke Dışı Yetki Arasındaki İlişki

Uluslararası hukukta hukuka aykırı eylemin devlete atfedilmesi devletin sorumlu tutulabilmesinin bir koşuludur ve özel kurallar uyarınca gerçekleştirilmektedir. Atfedilme, uluslararası hukuka aykırı eylemin devlete bağlanması işlemidir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadında çoğu halde bu işlem zımni olarak gerçekleştirilmektedir. Ancak atfedilmeye ilişkin kurallar, AİHM uygulamasında hukuka aykırı eylemin devlete bağlanabilmesinin ötesinde davalı devletin ülke dışı yetkisinin kurulması noktasında da gündeme gelmektedir. Söz konusu davalarda teorik bakımdan birbirinden ayrı iki mesele olan yetki ile atfedilme iç içe geçmiş haldedir. Bu çalışmada söz konusu yaklaşımın uluslararası hukuka uygun olup olmadığı incelenecektir. Jaloud v Netherlands kararı atfedilme-yetki arasındaki teorik ayrımın AİHM tarafından onaylanması bakımından önemli bir karardır. Doktrinde yetki-oluşturan eylem ile ihlal-oluşturan eylem ayrımı yapılarak bunların her zaman aynı eylemler olmayabileceği belirtilmektedir. İki mesele arasında yapılacak ayrım bu bakımdan önemlidir. Çalışmanın cevaplamayı amaçladığı diğer bir soru AİHM’in yetki bağlamında, genel uluslararası hukukta kabul edilen “etkin kontrol” kriteri dışında kendine özgü bir kriter uygulayıp uygulamadığıdır. Bu amaçla çalışmanın ilk kısmında uluslararası hukukta atfedilmenin ne anlama geldiği ve uluslararası hukukta atfedilmeye ilişkin kurallar incelenmiş, ikinci kısımda ise AİHM’in ülke dışı yetkiye ilişkin içtihadı yukarıdaki sorular ışığında değerlendirilmiştir.