Bir şehir efsanesinin tashihi: Bolulu aşçılar saray mutfaklarına Fatih döneminde mi girdi?

Bolulu aşçıların saray mutfaklarına Fatih Sultan Mehmed zamanında girdiklerine dair yaygın olarak dillendirilen bir bilgiden hareketle kaleme alınan bu makalede, esas olarak Bolulu aşçıların Osmanlı saray mutfağına ne zaman girdikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Topkapı Sarayı’ndaki mutfak örgütlenmesi ve personel yapısına değinilerek 17. yüzyıl ortalarına kadar burada bir veya birkaç şehre dayalı personel yapılanmasının mümkün olamayacağı iddia edilmiş ve maaş defterleri eşliğinde bahsi geçen iddia test edilmiştir. 17. yüzyıl ortalarına kadar tamamen denebilecek oranda Rumeli kökenli olan mutfak personel yapısı, bu tarihlerden itibaren Anadolu’dan gelenlerin katılmasıyla değişmeye başlamıştır. Değişimin başladığı bu tarih aynı zamanda devşirmenin seyreldiği bir vakte tekabül eder. Mutfaklardaki Anadolulu artışı, 18. yüzyılda da devam etmiş, hatta bir şehre dayalı yoğunlaşmalar görülmeye başlamıştır. Nitekim 1814’te saray mutfaklarında çalışan personelin kahir ekseriyeti Nevşehirli’dir. Bu tarihe kadarki listelerde Bolulu yoğunlaşmasını gösteren hiçbir emare olmadığı gibi, 1814-1826 arasında mutfak çalışanlarından hiçbiri Bolulu değildir. Dönemin bir kaynağı ve bir arşiv belgesinin ortaya koyduğu üzere, Bolulu aşçıların mutfaklarda yoğunlaşmasına giden süreç, 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasının ardından hazırlanan bir düzenlemeyle başlamıştır. Bu tarihten itibaren Mengen, Bolu/ Merkez, Dörtdivan, Çarşamba (Seben) kökenli aşçılar saray mutfaklarında yoğunlaşacaktır.