Mustafa Kutlu’nun “Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı” hikâyesinde mekânın poetiği

Mekân, hikâye ve roman dünyasının temel unsurlarından biridir. Nihayetinde her anlatıda bir vak’a akışı, vakanın cereyan ettiği bir zaman ve buna sahne olan bir mekân vardır. Zaman içerisinde mekâna ontolojik, psikolojik ve felsefi anlamlar da yüklenmiş, hikâye ve roman incelemelerinde insan-mekân-olay ilişkilerine bu yeni bakış açısıyla yaklaşılmıştır. Mustafa Kutlu, 1968’de yayımlanan O hikâyesinden itibaren, Beşleme diye tabir edilen hikâye dizisinde ve sonuncusu 2018’de yayımlanan Sevincini Bulmak hikâyesine kadar yayımlanmış otuz hikâye kitabında gösterdiği sanatkârlığın yanı sıra, mekân unsurunu kullanış şekliyle de dikkatleri çekmiş bir yazardır. Yazarın 2009 senesinde yayımlanmış olan Tahir Sami Bey’in Özel hayatı isimli hikâyesi, ilk bakışta sıradan bir hayatı ele alması bakımından, yazarın diğer yapıtlarını anımsatmaktadır. Fakat hikâyenin içine girdikçe bu anlatıyı diğerlerinden farklı kılan iki unsurla karşılaşılmaktadır. Bunlardan ilki anlatım tekniği, diğeri de mekân kullanımındaki yoğunluktur. Öyle ki daha kurmacanın başında, hikâye kahramanı mekân üzerinde bir sorgulamaya girişerek, insan, hayat ve mekân kavramlarının birbirini tamamlayıcı yönüne dikkat çekmiştir. Hikâyede üç nesil boyunca bir ailenin geçim kaynağı olan ciltçilik mesleğinin değişen hayatımızla birlikte ailenin son halkasını oluşturan Tahir Sami Bey’in döneminde bütünüyle ortadan kalkması, bir medeniyet değişiminin dar anlamdaki çarpıcı ifadesidir. Bu çalışmamızda insanın mekânla olan ontolojik bağı, mekândan yola çıkarak karakter çözümlemeleri, modernizmin toplumsal hayata getirdiği değişim ve dönüşüm, insan-mekân etkileşimi bağlamında ele alınacaktır.