Kazasker manav İvaz Efendi’nin “Furûku’l-Usûl” adlı risalesinin tercümesi ve değerlendirilmesi

Bu çalışma, Kazasker Manav İvaz Efendi’nin fıkıh usulü sahasında “Furûku’l-usûl” adlı risalesinin tercümesini konu edinmektedir. Eser her ne kadar hacim bakımından küçük olsa da furûk konularının eşbâh ve’n-nazâir eserleri içinde değerlendirildiği bir dönemde müstakil bir risale olarak yazılmış, alanındaki sınırlı çalışmalardan biridir. Furûku’l-usûl’ün kime ait olduğu hususu literatürde ihtilaflı bir konu olmakla birlikte bu incelemede risalenin Manav İvaz Efendi’ye ait olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Müellifin araştırma konusu risaleyi müderris olduğu dönemlerde kaleme aldığı söylenebilir. Risale tek başına Osmanlı medreselerinde fıkıh usulü derslerinin nitelik ve ders materyali bakımından hususiyetini gösteren bir resim gibidir. Bu resim; Osmanlı fakihlerinin kendilerinden önce yazılan usul literatürünü bazı risalelerle açıklayıp özetlediklerini göstermektedir. Müellif, risalede kırk beş başlıkta doksana yakın şekil bakımından benzer, hüküm bakımından farklı fıkıh usulü kavramını özetle tanımlamakta ve bir misal ile aralarındaki farkları açıklamaktadır. Girişinde, risalenin istifade ederken hatırlatıcı, anlatırken de yardımcı olacak ve her düzeydeki öğrencilerin kolayca ezberleyebileceği mahiyette olmasına gayret ettiğini belirtmektedir. Bu bakımdan günümüz lisans ve lisansüstü ilahiyat öğrencilerinin fıkıh usulü alanında istifade edebilecekleri yardımcı bir ders kaynağıdır. Yararlı olacağı düşüncesiyle bu risale yeni nüshalar ışığında gözden geçirilerek tercüme edilmiştir.