Meşşâî filozoflarda inâyet kavramı

Bu çalışmada Meşşâî filozofların inâyet kavramı hakkındaki düşünceleri araştırılmıştır. İnâyet kavramı Tanrı-âlem ve insan arasındaki ilişkiyi kapsayan bir terimdir. Fârâbî, “inâyeti” sudûr teorisi ile iyilik-kötülük ve mutluluk çerçevesinde değerlendirir. Filozof, sudûr teorisini ilahî inâyet ile açıklamaktadır. Çünkü sudûr ile var olan âlem, hem Tanrı’nın varlığından bir pay taşımaktadır hem de varlığını devam ettirebilmesi için ilahî inâyete muhtaçtır. Bu yüzden sudûr, inâyetin sürekli olduğunu göstermektedir. Ayrıca sudûr teorisi, kötülüğün varlığını anlamlandırmanın da en iyi yoludur. İbn Sînâ inâyet kavramını iyilik düzeninin Tanrı’dan sudûr etmesi olarak değerlendirir. Yani İbn Sînâ bu kavram ile âlemdeki iyilik düzeni üzerinde durmaktadır. İbn Rüşd ise inâyeti Tanrı’nın varlığına ayrı bir delil olarak ele alır. Bütün âlem Tanrı’nın inâyet ve cömertliği ile yaratılmıştır. Filozof bu yaratılışı ifade etmek için sürekli yaratma tabirini kullanmaktadır. Dolayısıyla Tanrı’nın âleme olan inâyeti sürekli ve kesintisiz olarak devam etmektedir. Filozofa göre insan evren ile uyumludur. Bu uyumun Tanrı’nın varlığına işaret etmesi inâyet delilidir.