Fâtımîlerin ikircikli müttefikleri Cerrâhîlerin Filistin ve çevresindeki faaliyetleri

Hulefâ-yi Râşidîn döneminde Müslümanlar tarafından gerçekleşen fetihlerden sonra çok sayıda Arap Kabilesi iskân amacıyla Suriye ve el-Cezîre topraklarına göç etmiştir. Bu şekilde Suriye’ye yerleşen kabilelerden biri olan Tayy Kabilesi, X. ve XI. asırlarda güçlendikten sonra Biladu’ş-Şâm’da cereyan eden siyasî-askerî olayların önemli aktörlerinden biri olmuştur. X. asırda Musul ve Halep’e hâkim olan Hamdânîlere vergi ödeyerek bağlılığını arz eden Tayy Kabilesi, onuncu asrın sonlarına doğru Hamdânîlerin zayıflaması ile birlikte bağımsız bir şekilde hareket etmeye başlamıştır. Hamdânîlerin zaafından istifade eden Ukayl, Numeyr, Kilâb, Kelb ve Tayy gibi kabileler, ele geçirdikleri şehirlerde bağımsız birer siyasî oluşum vücuda getirmişlerdir. Mezkûr kabileler bağımsız bir emirlik oluştururken Tay Kabilesi hâkim olduğu Filistin topraklarında ortaya çıkan Fâtımî baskısından dolayı tam olarak bağımsız bir idarî yapı oluşturmaya muvaffak olamamıştır. Fâtımîlerin 357’de (968) Bilâdu’ş-Şâm’a doğru ilerleyişi esnasında, Tayy Kabilesinin bir kolu olan Cerrâhîler Remle merkez olmak üzere stratejik bir güç olarak sahneye çıkmışlardır. Öncelikle Fâtımîlere karşı Karmatîlerin yanında saf tutan Cerrâhîler, Karmatîlerin Kahire önlerinde mağlup olmaları üzerine müttefiklerinin mallarını yağmalamaktan geri durmamışlardır. Bu sırada Cerrâhî lideri olarak Dağfel ve el-Müferrec adında iki şahsın tarih sahnesine çıktıkları görülmektedir. Cerrâhîler aynı anda birden fazla lider tarafından yönetilmiş ve Fâtımîler ile münasebetleri de tamamen çıkarlara dayalı olmuştur. Buna paralel olarak 400 yılından sonra yeni bir Şiî halife tayin etme girişiminde bulunmuşlardır. Bu çalışmada bir asra yakın bir zaman zarfında Filistin ve çevresinde etkin bir kuvvet olarak varlığını idame ettiren Cerrâhîlerin, Fâtımîler ile münasebetlerinin mahiyeti, tarihi süreci ve Biladü’ş-Şâm’a komşu güçler ile münasebetlerde etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır.