Kayseri Hacılar Orta Mahalle Hülâsa Defterine göre mahalle sakinlerinin varlık ve vergi yapısının analizi: 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başları

Bu çalışmanın amacı, Kayseri Hacılar’ın yaklaşık bir asır önceki iktisadi zenginlik düzeyini ve gayr-i menkul varlıklar üzerinden servetin dağılımını tespit etmektir. Toplamda dört mahalle ve bir de yabancılardan oluşan köyle ilgili belgeler okunmuş; ancak çalışmada sadece Orta Mahalle ile ilgili veriler analiz edilmiştir. Çalışmanın temelini teşkil eden belgeler Kayseri Hacılara ait Hülâsa Defterlerinden alınmıştır. Kayıtlarda mahalle sakinlerinin sahip oldukları mülkleri ağırlıklı olarak müstakil mülk olarak tuttukları ve çoğunlukla yüksek değer ifade eden ve o döneme göre nispeten yüksek refah seviyesinde şehirli bir hayata hitap eden bağ, hane, tarla cehri ve bahçe türünden varlıklara sahip oldukları anlaşılmaktadır. Toplam mülkün kıymeti ve ödenen vergi içerisinde en büyük pay müstakil hanelere aittir. Mahallede servetin oldukça dengesiz bir şekilde dağıldığı görülse de zenginlik düzeyi arttıkça servetten alınan vergilerin de arttığı, hatta vergi yükünün toplumun alt kesimlerinde oldukça düşük olduğu söylenilebilir. Ayrıca, Orta Mahalle’de meskûn ilk on zenginin mal varlığı ve ödediği vergi miktarları dikkate alındığında, her birinin ayrı ailelerden geldikleri, dolayısıyla zenginliğin aynı ailelerde toplanmadığı tespit edilmiştir. Son olarak, mahallede en zengin ikinci kişinin bir kadın olmasının, kadınların mal sahibi olmaları ve iktisadi hayata katılmaları bakımından üzerinde durulması gereken bir konu olduğu kanaatindeyiz.