İkinci Dünya Savaşı'nda Sovyet Rus ve Alman ordularında savaşan azeri askerler

İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasına müteakip Sovyet Rusya’nın da dâhil olduğu devletler, egemen oldukları bölgelerde seferberlik ilan etmişlerdir. Seferberlik ilanı ile birlikte Sovyet Rusya egemenliğinde yer alan Azerbaycan’da da asker alımları gönüllülük veya zorunluluk şeklinde gerçekleştirilmiştir. Silahaltına alınan askerlerden oluşan çeşitli tümenler Almanlara karşı cephede savaşmışlardır. Bu süreçte çeşitli problemler ortaya çıkmıştır. Örneğin Azeri askerlerden oluşan birliklerin yeteri kadar Rusça bilmemeleri emirleri yerine getirememelerine sebep olmuştur. Bu durum ise hem Azeri askerlerin savaşta gereksiz yere yok olmalarına neden olmuş hem de Rus komutanlar tarafından istenilmeyen asker muamelesine maruz bırakılmaları sonucunu doğurmuştur. Bu durum ise Azeri askerlerin Rus ordusuna karşı tavır almalarına sebep olmuştur. Çalışmada öncelikle İkinci Dünya Savaşı esnasında Sovyet Rusya tarafından kendi ordularına dâhil edilen Azeri askerlerinin savaş esnasında yaşadıkları olaylar karşılaştırmalı bir şekilde değerlendirilmiştir. Ayrıca sava esnasında Azeri askeri birliklerinin neden Alman saflarına geçtiklerinin de analizinin yapılması amaçlanmıştır. Almanlar ile yapılan savaşta birçok Azeri asker esir düşerek Almanya’daki kamplara gönderilmiştir. Kamplardaki olumsuz hayat şartlarının yanı sıra Stalin’in esir düşen askerleri vatan haini ilan etmiş bu askerlerin Kızıl Haç gibi kurumlardan da yardım almalarını engellemiştir. Bununla beraber Mehmet Emin Resulzade ve Fetelibeyli Düdenginski gibi isimlerin girişimleri ile Almanların savaşı kazanması ihtimaline bağlı olarak bağımsız Azerbaycan’ın kurulması yönünde girişimler olmuştu. Bunun sonucunda Alman ordusu içerisinde Sovyet Rusya ile savaşan Azeri Lejyonları oluşturulmuştur. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden belge ve doküman analizi metodu kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda Azeri askerlerin savaş esnasındaki başarıları ile birlikte, esir düşen askerler ve ailelerinin Stalin tarafından vatan haini ilan edilmelerinin Alman ordusu içerisinde Azeri Lejyonlarının kurulmasını sağladığı görülmüştür.