ETHYLENE GLYCOL AND PROPYLENE GLYCOL ETHERS--REPRODUCTIVE AND DEVELOPMENTAL TOXICITY/ETERY GLIKOLU ETYLENOWEGO I GLIKOLU PROPYLENOWEGO--TOKSYCZNOSC REPRODUKCYJNA I ROZWOJOWA

Both ethylene and propylene glycol alkyl ethers (EGAEs and PGAEs, respectively) are widely used, mainly as solvents, in industrial and household products. Some EGAEs demonstrate gonadotoxic, embriotoxic, fetotoxic and teratogenic effects in both humans and experimental animals. Due to the noxious impact of these ethers on reproduction and development of organisms EGAEs are replaced for considerably less toxic PGAEs. The data on the mechanisms of testicular, embriotoxic, fetotoxic and teratogenic effects of EGAEs are presented in this paper. Our particular attention was focused on the metabolism of some EGAEs and their organ-specific toxicities, apoptosis of spermatocytes associated with changes in the expression of various genes that code for oxidative stress factors, protein kinases and nuclear hormone receptors. Med Pr 2015;66(5):725-737 Key words: ethylene glycol ethers, propylene glycol ethers, developmental toxicity, mechanisms of toxicity, reproductive toxicity, apoptosis Etery alkilowe glikolu etylenowego (ethylene glycol alkyl ethers--EGAE) i propylenowego (propylene glycol alkyl ethers- -PGAE) sa szeroko stosowane w przemysle i gospodarstwie domowym, glownie jako rozpuszczalniki. Niektore EGAE wykazuja dzialanie gonadotoksyczne, embriotoksyczne, fetotoksyczne i teratogenne zarowno u ludzi, jak i zwierzat doswiadczalnych. Ze wzgledu na szkodliwe dzialanie tych eterow na rozrodczosc i rozwoj organizmu EGAE sa zastepowane znacznie mniej toksycznymi PGAE. W niniejszej pracy przedstawiono dane na temat mechanizmow toksycznego dzialania EGAE na komorki rozrodcze, zarodek i plod. Szczegolna uwage zwrocono na metabolizm niektorych EGAEs i ich toksycznosc narzadowa, a takze na apoptoze spermatocytow zwiazana ze zmianami ekspresji genow, ktore koduja czynniki stresu oksydacyjnego, kinazy bialkowe i jadrowe receptory hormonow. Med. Pr. 2015;66(5):725-737 Slowa kluczowe: etery glikolu etylenowego, etery glikolu propylenowego, toksycznosc rozwojowa, mechanizmy toksycznosci, toksycznosc reprodukcyjna, apoptoza