Sosyolojide Tanrı tasavvuruna bir giriş denemesi

Felsefe ve kelam gibi ilim dallarında tanrı tasavvuru konusunun ele alınması, şaşırtıcı olmak şöyle dursun, bu alanların en temel konuları içinde olması nedeniyle zorunludur. Fakat iş, sosyolojide tanrı tasavvuruyla ilgilenmeye geldiğinde veya “sosyolojide tanrı tasavvuru” denildiğinde, ilk bakışta hiç de yanyana gelmemesi gereken iki şeyin, paradoksal bir biçimde ve anlamsız bir zorlamayla birarada kullanılmaya çalışıldığı düşünülebilir. Oysa konuya biraz daha yakından bakılırsa, durumun böyle olmadığı anlaşılabilir. Çünkü sosyoloji, dinin toplumsal boyutlarını veya tersinden toplumun dinî boyutlarını araştırma konusu yaparken doğrudan ya da dolaylı olarak tanrı konusuyla ilgilenmiş, hatta bazı sosyologlar, işi daha ileri boyutlara taşıyarak toplumun tanrı veya tanrılar ürettiğini, toplumla tanrının aynı şeyler olduğunu, tanrı veya tanrıların toplum veya grupların yansımaları olduğunu ileri sürmüşlerdir. Dolayısıyla sosyolojide, özellikle klasik “Batı Sosyolojisi”nde toplum tanrıdır, tanrı da toplumdur. Bu bakış açısında toplum kendini tanrılaştırmıştır. Bu şöyle de ifade edilebilir: Tanrı kendini toplum(sal)laştırmıştır, yani toplum halinde yansıtmıştır. Bir bakıma tanrı sosyoloji(k)leşmiş, sosyoloji de tanrı(sal)laştırılmıştır. Bu çalışmada, bazı sosyologların görüşlerinden ve bazı sosyoloji kaynaklarından hareketle sosyolojide Tanrı tasavvuru giriş mesabesinde ele alınmaktadır.