تبیین مفاهیم عرفانی آرایه‌های حرم مطهر رضوی در عهد صفوی (با تاکید بر صحن عتیق)

حرم ­مطهر رضوی با شکوه­ ترین بارگاهی است که در طی ادوار مختلف، هنرمندان تلاش کرده ­اند آثار بی­بدیلی را در آن به یادگار بگذارند. در عهد صفویه، حرم­ رضوی ضمن توسعه، بسیار آراسته شده و مانند الگویی در ادوار بعد نیز تکرار گردیده است. علت این تاثیرگذاری و شناخت آرایه­ های این عهد، به همراه درک مفاهیم و معانی آن­ ها از دلایل مهم این پژوهش بوده است؛ لذا، در این مقاله، سعی می ­شود ضمن بررسی آرایه­ های عهد صفوی حرم ­مطهر رضوی، مفاهیم مستتر در هنرهای آن مکان ­مقدس، تحلیل و تبیین شود و پاسخ متقن به این سوال داده شود که: مفاهیم آرایه­ های حرم مطهر رضوی و علت استفاده از آن­ ها در دوره صفویه چه بوده است؟ این مقاله کیفی بوده و با استفاده از منابع مکتوب و تحقیقات میدانی انجام شده و روش آن توصیفی، تحلیلی - تاریخی است؛ شیوه جمع ­آوری و روش تجزیه و تحلیل مطالب به روش استقرایی است و دستاوردها نشان می­ دهند: مفاهیم عرفانی پنهان در آرایه ­ها در عهد صفوی، کاملا با قداست این فضای مقدس و هم‌چنین، با اعتقادات شیعی و اندیشه وحدت وجود، به دلیل آن­که مظاهر نمادین نور هستند، همراه و هم­راستا بوده و علاوه بر زیبایی ­بخشی­ و تلطیف فضا، تجلی حق را داراست؛ این موضوع به دلیل پیوند هنرمندان این دوران با سلوک عملی بوده؛ که به وسیله آموزه ­های عرفانی از طریق فتوت بر قلب و روح و رفتار و احوال آنان رسوخ کرده و بر هنرشان تاثیر گذاشته است؛ به این دلیل بوده که از این زمان استفاده از آرایه ­ای چون طلاکاری خصوصا برای بارگاه دیگر ائمه (ع) بدعت هنری می ­شود.