مقایسه عملکرد و اجزای عملکرد لاین‌های مختلف کینوا ( Chenopodium quinoa) در کشت دیم پاییزه شهرستان گرگان

سابقه و هدفکینوا ( Chenopodium quinoa) گیاهی است از خانواده آمارانتاسه Amaranthaceae و سه کربنه و بومی آمریکای جنوبی می‌باشد. این دانه به دلیل ارزش غذایی بالا و تحمل به تنش شوری و خشکی مورد توجه قرار گرفته است. این گیاه در پرو با 500 -300 میلی‌متر بارندگی و حداقل دمای C° 4- بصورت دیم کشت می‌شود (28). کینوا می‌تواند دمای °C 4- در مرحله 12-8 برگی تحمل نموده و بعد از خسارت سرما قدرت بازیافت دارد (14). این آزمایش با هدف تنوع بخشی به محصولات مناطق دیم استان گلستان با تیپ زمستان خنک (10)، بررسی مقدماتی عملکرد دانه و اجزای عملکرد لاین‌های کینوا انجام شد. مواد و روش‌ها به منظور مقایسه میانگین ارقام مختلف کینوا در کشت پاییزه دیم 11 لاین کینوا (NSRCQ 1- NSRCQ 2- NSRCQ 5- NSRCQ 6- NSRCQ 7- NSRCQ 8- NSRCQ 9- NSRCQ 10- NSRCQ 12- NSRCQ 13- NSRCQ 14) (با منشا پرو و بولیوی و حاصل از گزینش در مرکز ملی تحقیقات شوری) با دوره رسیدگی متفاوت در آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در تاریخ 29 آبان ماه در سال زراعی 96-1395 در ایستگاه تحقیقات عراقی محله گرگان کشت گردید. مدیریت علف‌های هرز بصورت وجین دستی دوبار در طول فصل انجام گردید و با شته مبارزه شیمیایی شد. در زمان برداشت کل کرت بعد از حذف حاشیه‌ها برداشت شد و عملکرد دانه، وزن هزار دانه و درصد جوانه‌زنی بذور تولیدی اندازه‌گیری گردید. تعداد پانیکول جانبی، ارتفاع بوته، وزن پانیکول، زیست توده 10 بوته انتخابی اندازه‌گیری شد. جهت بررسی خطر سرمازدگی و میزان بارندگی از آمار 65 ساله (2017-1952) ایستگاه گرگان استفاده شد. داده‌ها با نرم افزار SAS v. 9.1 و تجزیه کلاستر و تجزیه به مولفه‌های اصلی با نرم افزار Statgraphic انجام شد. یافته‌ها نتایج نشان داد که عملکرد در کشت پاییزه استان گلستان بین 146 تا 416 گرم در متر مربع بود و وزن هزار دانه ژنوتیپ‌ها بین 1/2 تا 7/4 گرم بود. بررسی رابطه همبستگی بین صفات نشان داد که هر چه روز تا گلدهی کوتاهتر باشد وزن هزار دانه بیشتر و ارتفاع بوته کوتاه‌تر است. لاین NSRCQ1 زودرس‌ترین با کمترین ارتفاع بوته و عملکرد دانه بود. تجزیه به مولفه‌های اصلی هم نشان داد که دو مولفه بیشترین سهم را در تعیین عملکرد دانه داشتند. درصد جوانه‌زنی، تعداد پانیکول فرعی، وزن هزار دانه در جهت مثبت و روز تا رسیدگی در جهت منفی و در مولفه دوم زیست توده بیشترین تاثیر را داشت. نتایج تجزیه کلاستر نیز نشان داد که لاین‌های NSRCQ11، NSRCQ10،NSRCQ9، NSRCQ7و NSRCQ6 از عملکرد دانه، وزن هزار دانه، قوه نامیه و زیست توده بالاتری برخوردار بودند. در بین لاین‌های برتر، لاین NSRCQ6 با میزان عملکرد دانه 5/3 تن در هکتار، وزن هزار دانه 9/3 گرم، قوه نامیه بذر 100 درصد و عدم مشاهده خسارت سرما امید بخش بود. بر اساس آمار هواشناسی 65 سال گذشته ایستگاه گرگان ریسک سرمازدگی کینوا 6/24 درصد می‌باشد. نتیجه گیریکینوا در کشت پاییزه گرگان با تنش یخ ز