Meâller İltifât Sanatını Yansıtıyor mu? -Mâzi ve Muzâri Fiil Kipleri Arasındaki İltifât Sanatı Örneği

Öz: İltifat, Kur'an'da çokça uygulanan, yüksek edebî deǧere sahip sanatlardan biridir. Bu sanat, sözü durumun gereǧine göre belli bir şahıs, fiil kipi, sayı, edat veya cümle türü üzere sürdürürken, durumun gereǧine aykırı bir şekilde diǧer bir şahıs, fiil kipi, sayı, edat veya cümle türüne geçiş yapma biçiminde gerçekleşmektedir. İltifât sanatı söze kesinlik, süreklilik, hareket gibi birtakım anlamlar katmakta; merak, arzu, heyecan ve ürpertiyi diri tutmaktadır. Kur'an'ı okuyanlara benzer biçimde meâl okuyanların da bu anlamları mümkün olduǧunca fark edebilmeleri ve bu sanatın edebî hazzını hissedebilmeleri beklenmektedir. Arapça ile Türkçe arasında önemli yapısal farklılıklar bulunmaktadır. Ayrıca Türkçeye çevrilmek istenen metin, ilahî sonsuz boyuta sahip Kur'an-ı Kerim ve onu çeviriye teşebbüs eden de sınırlı insan aklıdır. Bu durum iltifât sanatının meâllere aktarımında ileri seviyede dikkatli ve özenli olmayı gerektirmektedir. İltifât sanatı Arapça, İngilizce ve Endonezyaca gibi farklı dünya dillerinde bilimsel araştırmalarda da incelenmiştir. Bu çalışmaların bir kısmında, iltifât sanatı Kur'an'ın metniyle sınırlı çerçevede ele alınırken; diǧer bir kısmında, Kur'an'daki iltifât sanatının meâllerde aktarımı meselesi konu edinilmiştir. Meâllerin Kur'an'daki iltifât sanatını yansıtma durumlarını inceleyen Türkçe tek çalışma, tespit edebildiǧimiz kadarıyla, Haşim Özdaş'a ait "Kur'ân Tercümelerinde İltifât Sanatının Çeviri Sorunu" başlıklı makaledir. Adı geçen makalede iltifât sanatının farklı türlerinden gelen sekiz âyetin beş farklı meâldeki çevirileri incelenmiştir. Türk dili ve edebiyatında iltifât sanatının bulunmadıǧı, âyetlerdeki iltifât sanatının Türkçeye çevrilmesinin âyetleri anlamanın önünde bir engel olduǧu, yanlış veya tam anlaşılmamaya yol açtıǧı öne sürülmüştür. Bu çerçevede, âyetlerdeki iltifât sanatını yansıtan meâller hatalı kabul edilmiş; çözüm olarak da âyetlere meâl verilirken âyetlerdeki iltifât sanatının yok sayılarak tercüme edilmesi önerilmiştir. Bu araştırma makalesinde ise, meâllerin âyetlerdeki mâzi ve muzâri fiil kipleri arasında iltifât örnekliǧinde iltifât sanatını yansıtma durumları konu edinildi. Araştırma Türk dilinde metin eleştirisi üzerine kurulmakla beraber Türk belâgatında iltifât sanatının teorik zemini, etraflıca ele alınması zarureti, bu araştırma makalesinin bunu hedeflememiş olması ve makale hacminin sınırlılıkları sebebiyle konu edinilmedi. Türk belâgatında iltifat sanatının yazımı, bütün yönleriyle ele alınacaǧ