نقش نحو فضا در تحلیل منظرین

نحو فضا نظریه و روشی است که با یک ساماندهی منطقی به شناخت پیکره‌بندی فضایی می‌پردازد و امکان تحلیل آن را میسر می‌سازد. در واقع نحو فضا با مطالعۀ فضا به صورت کمی، خصیصه‌های ذاتی فضا را به صورتی کمّی ‌و ملموس بیان می‌کند. این امر باعث کاربردی‌تر شدن و اهمیت روزافزون این روش است. از سوی دیگر در حوزۀ دانش منظر، الگویی که بتواند با روش‌های محاسباتی و اندازه‌گیری قابلیت محاسبۀ هر دو بعد عینی و ذهنی منظر را داشته باشد وجود ندارد. با توجه به این که نظریۀ نحو فضا روش کمّی ‌است که به کالبد صرف توجه ندارد بلکه به مسائل اجتماعی همچون فعالیت هم می‌پردازد، به نظر ‌می‌رسد روش نحو فضا دارای قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی است که ‌می‌تواند ما را در ارزیابی منظر یاری کند. این پژوهش در پی دستیابی به مؤلفه‌های اختصاصی منظر، جهت پرکردن خلأ‌ها و ضعف‌های روش‌های رایج اندازه‌گیری و مطالعۀ کمّی ‌ابعاد عینی- ذهنی منظر و به دنبال پاسخ به این پرسش است که چگونه ‌می‌توان از روش نحو فضا برای تحلیل منظر استفاده کرد؟ در این پژوهش با روش ترکیبی توصیفی و تحلیلی و تبیین قیاسی، ابتدا به تحلیل محتوا برای شناخت روش نحو فضا و نظریه و مفاهیم بنیادی آن پرداخته و در ادامه این مفاهیم در کنار مفاهیم منظری تحلیل و بررسی شده است تا میزان و نحوۀ کارایی نحو فضا در منظر حاصل شود. در نهایت می‌توان گفت، منظر پدیده‌ای عینی-ذهنی و توأمان است. خصایص منظر وابسته به ویژگی‌های عینی (کالبدی فضا) و ذهنی (معنا) است. عوامل ذهنی خود به دو گروه تجسمی ‌و درام تقسیم شدند که قابلیت و روش‌های ‌اندازه‌گیری و ارزیابی متفاوتی دارند. مؤلفه‌های تجسمی، به صورت انعکاسی و حسی ادراک ‌می‌شوند و مؤلفه‌های درام وابسته به پردازش عقلی و ایجاد رابطه میان بخش‌های مختلف آن‌هاست. روش نحو فضا برای تحلیل برخی مؤلفه‌های منظر قابل استفاده و در برخی دیگر با نقصان همراه است. مؤلفه‌های عینی منظر به واسطۀ خصیصۀ نحوی خود با استفاده از روش نحو فضا قابل بررسی هستند؛ اما هر چه مؤلفه‌ها معنایی‌تر ‌می‌شوند، روش نحو فضا برای شناخت و تحلیل فضا ناکارآمدتر می‌شود.