بررسی اثر تنش شوری بر میزان عناصر ریز مغذی و پروتئین دانه کینوا

مقدمه: کینوا (Chenopodium quinoa Willd) متعلق به خانواده آمارانتاسه و بومی منطقه آند می‌باشد. در دهه های گذشته کشت این گیاه در بسیاری از مناطق گسترده شده است. یکی از دلایل توجه به این گیاه توانمندی سازگاری به شرایط سخت اقلیمی می‌باشد. علاوه بر این دارای میزان پروتئین بالاتری نسبت به گندم، جو، ذرت و برنج است. از طرفی دانه گیاه تامین کننده کل اسیدهای آمینه ضروری (شامل لیزین، میتونین و سیستئین) مورد نیاز انسان است. هدف این آزمایش بررسی اثر تنش شوری بر میزان ریز مغذی‌ها و درصد پروتئین در دانه تولیدی کینوا است.مواد و روش: آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در تاریخ 16 مرداد 1396 کشت شد. تیمارهای آزمایشی شامل 3 ژنوتیپ برتر (صدوق، تیتیکاکا وNSRCQB) بود. ژنوتیپ در کرت فرعی و شوری آب آبیاری در 3 سطح 2، 10 و 17دسی زیمنس بر متر در کرت اصلی قرار گرفت. در نهایت عملکرد دانه، میزان ساپونین، سایز بندی دانه و میزان عناصر ریز مغذی موجود در دانه و درصد پروتئین دانه بعد از ساپونین گیری اندازه‌گیری شد.نتایج: تاثیر تنش شوری بر وزن هزار دانه، عملکرد دانه، سایز دانه 2-7/1، 7/1-4/1 میلی‌متر، ارتفاع کف، میزان آهن، روی، کلسیم و عملکرد پروتئین معنی‌دار بود. رقم صدوق بیشترین وزن هزار دانه و عملکرد دانه را داشت. رقم صدوق بیشترین درصد بذور درشت و تیتیکاکا بیشترین درصد بذور ریز را داشت. با افزایش شوری عملکرد رقم تیتیکاکا به ازای هر واحد شوری 13 درصد کاهش یافت در حالی که در ژنوتیپ صدوق و NSRCQB اختلاف معنی‌داری با سطح غیر شور نداشت. با افزایش شوری کمترین ارتفاع کف مربوط به ژنوتیپ NSRCQB بود. اثر متقابل تنش شوری و ژنوتیپ بر عملکرد دانه، ارتفاع کف، درصد آهن، روی، کلسیم، پروتئین و عملکرد پروتئین معنی‌دار بود. با افزایش شوری میزان آهن در رقم تیتیکاکا، میزان روی در هر سه ژنوتیپ، نیتروژن در صدوق و NSRCQB، کلسیم در تیتیکاکا، درصد پروتئین در صدوق و NSRCQB افزایش معنی‌دار نسبت به شرایط غیر شور داشت. با افزایش میزان شوری بیشترین شیب افزایش در بین عناصر ریز مغذی مربوط به میزان روی دانه بود. عملکرد پروتئین در رقم صدوق و NSRCQB با افزایش شوری تحت تاثیر قرار نگرفت در حالی در رقم تیتیکاکا 13 درصد به ازای هر واحد افزایش شوری آب آبیاری کاهش یافت. نتیجه گیری کلی: با افزایش شوری تا dS/m 10 عملکرد ژنوتیپ‌های بررسی شده کینوا تحت تاثیر قرار نگرفت و این گیاه به منظور بهره-برداری از منابع آب شور توصیه می‌گردد و در بین سه ژنوتیپ مورد بررسی رقم صدوق برتر بود. درصد عناصر ریز مغذی آهن، کلسیم، روی و پروتئین دانه در شرایط شور افزایش یافت و علی رغم کاهش عملکرد دانه میزان عملکرد پروتئین در متر مربع تحت تاثیر قرار نگرفت. میزان افزایش عناصر ریز مغذی و کاهش میزان عملکرد با افزایش شوری آب آبیاری تحت تاثیر ژنوتیپ می‌باشد. از آنجایی که کمیت و کیفیت دانه تولیدی کینوا تحت تاثیر شوری آب آب