EBÜ’L-YÜSR MUHAMMED EL-PEZDEVÎ’NİN HZ. ÂDEM’İN PEYGAMBERLİĞİ MESELESİNE YAKLAŞIMI

Hanefî-Mâtürîdî geleneğe bağlı ilim sahibi âlim bir aileden gelmesine rağmen kimliği ve kitapları hakkında oldukça az araştırma yapılan kelâmcılardan biri de Ebü’l-Yüsr Muhammed el-Pezdevî’dir. Pezdevî, peygamberlik kurumunu, beşerî, sosyal ve içtimaî bir gereklilik olarak görmektedir. Pezdevî, peygamberlikle ilgili olarak diğer kelâm kitaplarında pek tartışılmayan Hz. Âdem’in peygamberliği meselesini tartışmış, Mu’tezile’den bazılarının onun peygamber olmadığı yönündeki görüşlerini ileri sürdükleri delilleri nakzederek Hz. Âdem’in peygamber olduğunu kanıtlamaya çalışmıştır. Bazı Mu’tezilîler Hz. Âdem’in peygamber olamayacağı şeklindeki görüşlerini, onun Allah’a isyan ettiğini ifade eden âyete, isyandan dolayı da peygamberliğe layık olamayacağına ve Hz. Âdem yaratıldığında kendilerine peygamber olarak gönderilecek insanların olmadığına dayandırmaktadırlar. Pezdevî ise Hz. Âdem’in peygamber oluşunu, Âdem’in yaratılmasından sonra yanında Havva’nın bulunduğuna, Havva’nın ve Âdem’in bizzat kendisinin de peygambere ve onun getireceği ilâhî hükümlere gereksinim duyduğuna ve Mu’tezilîlerin benimsediği peygamberlerin niteliklerinden olan bütün küçük ve büyük günahlardan korunmuş olma anlamındaki masumiyet anlayışlarının yanlışlığını kanıtlama üzerine kurmuştur. Pezdevî, Sünnî kelâmın ve kelâmcıların ittifakla kabul ettiği Hz. Âdem’in peygamber oluşunu bu fikirde olmayan bazı Mu’tezilî kelâmcılara karşı hararetle savunmuştur